Ο Αλέξανδρος Μπουρδούμης πρωταγωνιστεί σε ένα μιούζικαλ όπου πρωταγωνιστής είναι ένα παιδί, αλλά ταυτόχρονα βρίσκεται στην πιο ώριμη φάση της ζωής του.
Πολύ παράξενη φράση αυτή. Τη χρησιμοποιούμε συχνά. Κάθε μέρα είμαστε στην πιο ώριμη μας φάση, αφού κάθε μέρα μεγαλώνουμε. Τι είναι τελικά αυτή η ωριμότητα;
Ακούγοντας όσα μου είπε ο Αλέξανδρος Μπουρδούμης, ωριμότητα είναι να αποδέχεσαι πού και πού ότι μπορείς να μην είσαι ώριμος, ότι μπορείς να «μπουρδολογήσεις». Και με αυτή τη σκέψη σας αφήνω να διαβάσετε τη συνέντευξη που μου παραχώρησε.
– Θα σε ξεκινήσω λίγο απότομα, αλλά το σκέφτομαι αρκετά τους τελευταίους μήνες και μου έδωσε το έναυσμα κάτι που είπε ο Πάνος Βλάχος σε μια συνέντευξή του. Πιστεύεις πως εστιάζουμε τρομερά στη μιζέρια και το αρνητικό;
Την διάβασα αυτή τη συνέντευξη γιατί είναι φίλος χρόνια ο Πάνος. Το ονόμασε, θαρρώ, νεομιζέρια. Εγώ θα το έλεγα πολυμιζέρια. Μια κατάσταση που προσπαθούσε συνέχεια να βρούμε τα αρνητικά. Δεν είναι εύκολο να μην το κάνουμε.
Πρέπει όμως να ξεκινήσουμε από τον ίδιο μας τον εαυτό για να το αλλάξουμε, να βγούμε από την όποια δυσκολία και να αποφασίσουμε ότι υπάρχει και μια φωτεινή πλευρά στα πράγματα και μόνο εμείς μπορούμε να την ορίσουμε. Ούτε ο φίλος μας, ούτε οι σχέσεις μας. Όλοι αυτοί είναι οι δορυφόροι μας. Θέλει σαφώς πολλή δουλειά, αλλά πρέπει να κατανοήσουμε πως όλα αρχίζουν από εμάς. Ακόμα και στην απόλυτη δυσκολία, εμείς ορίζουμε πώς να την ξεπεράσουμε. Αλλιώς, βαλτώνουμε.
Κι είναι και μια κατάσταση αυτή που λειτουργεί ως φαύλος κύκλος. Αν γκρινιάζεις, παράγεις λόγους για νέα γκρίνια. Δεν εστιάζεις σε αυτό που μπορείς να αλλάξεις στη ζωή σου, στο πώς συμπεριφέρεσαι στους ανθρώπους σου, στο περιβάλλον σου. Όσο γεμίζουμε με τη μαυρίλα και μόνο κριτικάρουμε, δεν επιτρέπουμε σε κάτι άλλο να εισχωρήσει. Εμείς είμαστε οι μόνοι που μπορούμε να σπάσουμε τον φαύλο κύκλο.
– Στην απάντησή σου είπες μια λέξη-κλειδί: κριτικάρουμε. Στη δουλειά σου η κριτική ρέει άφθονη ως προς αυτό που προσφέρεται στον κόσμο, επαγγελματικά και σε προσωπικό επίπεδο. Εσένα πόσο καιρό σου πήρε να μπορείς να αντιμετωπίζεις την κριτική προς εσένα;
Πάντα στην αρχή είναι δύσκολο, ειδικά σε μια δουλειά όπου το να κριτικάρει κάποιος το έργο που κάνεις, είναι ο καλλιτεχνικός σου εαυτός. Αν κάποιος πει κάτι κακό για μια παράσταση, αυτό που λέει κατευθύνεται σε όσους συμμετέχουμε ξεχωριστά και δεν διαμοιράζεται. Ο καθένας παίρνει την κριτική πάνω στον εαυτό του ως καλλιτέχνη. Εμένα με επηρέαζε πάρα πολύ και με έριχνε ψυχολογικά. Με τα χρόνια συνειδητοποίησα πως είναι ένα αναπόφευκτο κομμάτι της δουλειάς, το οποίο κάποιες φορές είναι και βοηθητικό.
Δηλαδή, εκεί που νομίζεις ότι έχεις καταφέρει κάτι, έρχεται κάποιος με γνώση και σε ξεκλειδώνει λέγοντας σου πως αυτό που κάνεις είναι οκ, αλλά υπάρχει ένα άλλο μονοπάτι ή ένα άλλο περιβάλλον, που μπορεί να σε κάνει καλύτερο. Όταν το κατάλαβα αυτό, μπόρεσα να βρεθώ και σε διαφορετικά πεδία υποκριτικής και καλλιτεχνικών συνεργασιών. Κι όταν άρχισε αυτό, σε κάθε του έκφανση, κατάφερα να αφήνω στην άκρη την κακώς εννοούμενη κριτική και να αποδώσω αυτό που μπορώ.
Το κόλπο εδώ είναι να κατανοεί ο καλλιτέχνης πως αυτός που κριτικάρει, το κάνει με βάση την δική του οπτική, δεν κριτικάρει την καλλιτεχνική ματιά του ηθοποιού, του σκηνοθέτη κτλ. Απλώς αυτός θα ήθελε να το δει διαφορετικά. Εμείς όμως που κάνουμε την παράσταση, επιλέξαμε ένα μονοπάτι. Δε σημαίνει πως κάναμε κάτι λάθος. Υπάρχουν πάντα πολλά μονοπάτια. Κι ο καθένας επιλέγει κάτι. Ο σκηνοθέτης, ο ηθοποιός, επέλεξαν κάτι με στόχο να προοδεύσουν την τέχνη του θεάτρου.
Δε μπορείς ποτέ να αρέσεις σε όλους. Αυτό όταν το συνειδητοποιείς, χαλαρώνεις πάνω στη σκηνή. Όσοι και να είναι από κάτω, ένας σίγουρα θα υπάρξει που δεν θα του αρέσεις. Συνήθως, πράγματα που μας ενοχλούν, μας ενοχλούν γιατί μας μετακινούν. Αυτό συμβαίνει συχνά στο θέατρο, ειδικά σε μεγάλες παραστάσεις, γιατί εκεί υπάρχει μια μετακίνηση υποκριτική ή σκηνοθετική ή σκηνογραφική.
Μας αρέσει, νομίζω, να κανιβαλίζουμε. Είναι στο ανθρώπινο DNA. Μας αρέσει να ασχολούμαστε με την κατσίκα του γείτονα γιατί είναι πιο μεγάλη από τη δική μας.
– Θεωρείς πως αυτό που είναι ο Αλέξανδρος Μπουρδούμης σήμερα, είναι προϊόν μιας σκληρής κριτικής ή προϊόν «νταντέματος»;
Όταν δέχεσαι καλά σχόλια, υπάρχει μια παγίδα, η παγίδα να αισθανθείς ασφαλής. Αυτή η δουλειά από μόνη της, δεν έχει κανένα δίχτυ ασφαλείας. Κάθε βράδυ ανεβαίνεις στη σκηνή και πέφτεις στο κενό, όπως λέει ο Μπέζος. Όταν απολαύσεις αυτές τις βουτιές, τότε θα έχεις μάθει και να σηκώνεσαι, και να πέφτεις καλύτερα στην επόμενη, θα έχεις μάθει να μη χτυπάς, ενώ χτυπάς. Να μη μελανιάζεις τόσο. Ο ηθοποιός καλείται να χρησιμοποιήσει πολλά πράγματα πέρα από το ταλέντο του, οπότε θα απαντήσω ότι τη σκληρή κριτική, είμαι σε μια ηλικία που την επιζητώ.
Παλιότερα, έλεγα πως τα ξέρω όλα. Τώρα, θα ακούσω κάθε μου συνεργάτη που θα μου πει να δούμε κάτι διαφορετικά. Ένας δάσκαλος μου είχε πει κάποτε ότι για να πετύχει μια σκηνή στην πρόβα, πρέπει να ακολουθήσουμε τις συνθήκες που δημιουργεί η σκηνή στην εξέλιξή της. Εμείς εδώ καθόμαστε και πίνουμε εγώ καφέ κι εσύ χυμό. Αν ακολουθήσουμε τις συνθήκες, θα εξελιχθεί σε κάτι γοητευτικό. Αν βάλουμε δύο ποτήρια κρασί, αλλάζει η συνθήκη.
– Αυτό που νιώθεις για μια σκηνή όπως την ακολουθείς με τους συναδέλφους σου σε κάθε παράσταση, αυτό που νιώθεις όταν την παίζετε, είναι τελικά κι αυτό που αντιλαμβάνεται και νιώθει το κοινό; Ταυτίζεστε;
Η εμπειρία είναι που βοηθάει πολύ εδώ. Αρχίζεις να ξέρεις πάνω κάτω τους ανθρώπους με τους οποίους θα συνεργαστείς, οπότε υπάρχουν εχέγγυα και δυναμικές. Αυτό δεν εξασφαλίζει την επιτυχία βέβαια. Έχουν υπάρξει δουλειές που ξεκίνησαν με τις καλύτερες προϋποθέσεις, με έμπειρους συντελεστές, που δεν πέτυχαν. Υπάρχουν δουλειές άπειρων ανθρώπων που πήγαν να κάνουν την τρέλα τους, γιατί το πίστεψαν, και τελικά το πίστεψε και το κοινό. Πρόσφατα, κάναμε την Αυλή Των Θαυμάτων του Καμπανέλλη σε μορφή μιούζικαλ.
Και θυμάμαι τον σκηνοθέτη να μου περιγράφει πώς αυτό το τόσο κλασικό έργο θα γίνει ένα μιούζικαλ West End. Και θυμάμαι να του λέω ότι ή θα μας πετάνε ντομάτες ή κάτι θα μετακινήσει στο κοινό. Μου έχει κάνει πολύ καλό στην διαδρομή μου ότι είμαι περιπλανώμενος, ένας διαβάτης της τέχνης και προσαρμόζομαι πιο εύκολα, μαθαίνω διαρκώς.
– Η λέξη «μαθαίνω», στο κεφάλι μου είναι κι ένα χτύπημα στον συναισθηματισμό, η γνώση δηλαδή σκοτώνει τον μύθο. Εσύ, καταφέρνεις να συνδυάζεις την εμπειρία με την παιδικότητα;
Με τα χρόνια χάνεται γιατί γίνεσαι επαγγελματίας. Θες τα πράγματα να τρέχουν, δεν αντέχεις πια την τσαπατσουλιά και τους πειραματισμούς της κακής έννοιας. Εκεί έρχεται ένα «χαστούκι» για μένα, ένα ωραίο χαστούκι, η παρουσία του γιου μου που με επαναφέρει στη γη, δεν τρέχει και τίποτα, δεν θα αλλάξει και το σύμπαν επειδή έκανα μια παράσταση που πέτυχε. Αυτή η παιδικότητα των παιδιών τους καθιστά τους καλύτερους παίκτες.
Οπότε, τα τελευταία χρόνια έχω ξαναβρεί την παιδικότητα και τον αυθορμητισμό, αφήνω τον εαυτό μου και πιο χαλαρό. Στην παράσταση που παίζουμε τώρα, το Τσάρλι Και Το Εργοστάσιο Σοκολάτας, όπου ο θίασος έχει πολλά νέα παιδιά και άξια στο κομμάτι του μιούζικαλ, μπορεί να παρατηρώ κάποιες ατέλειες ή σκηνικά φάουλ, που παλιά θα έλεγα «μα δεν το βλέπει;», και τώρα λέω ότι πρέπει να γίνει αυτή η διαδικασία. Είτε για να μάθει είτε για να οδηγήσει σε μια άλλη διαδικασία που εγώ ως έμπειρος δεν είχα καν σκεφτεί, γιατί είχα παγιώσει στο μυαλό μου κάποια πράγματα.
– Αυτό που λες τώρα, επειδή είσαι και μπαμπάς, με οδηγεί στην εξής σκέψη. Οι μεγάλοι συνήθως επιβάλλουμε στα παιδιά μας και στους νεότερους να μάθουν από τα δικά μας λάθη ή από τις νουθεσίες μας με το ζόρι. Τους στερούμε τη δυνατότητα να μάθουν από τα δικά τους λάθη. Το κάνεις καθόλου στον γιο σου;
Το κάνω συνέχεια στο ζήτημα της ασφάλειας. Μην πέσει, μη χτυπήσει κτλ. Κι είναι οξύμωρο γιατί στα 47 μου κάνω σαν να έχω ξεχάσει ότι είμαι ένα παιδί που μεγάλωσα σε αλάνες, που έζησα σε μια εποχή που δεν είχαμε κινητά και έβγαινα και ήξερα πάντα να επιστρέφω. Άρα, γνωρίζω από πρώτο χέρι πως ένα παιδί μπορεί να σταθεί υπεύθυνα στα λάθη του και να διαχειριστεί το ότι θα πέσει και θα χτυπήσει. Είναι όλο μες στο παιχνίδι. Και το παιδί θα μάθει να πέφτει καλύτερα, όπως έλεγα πριν για τον ηθοποιό. Το παιδί θα βρει τον τρόπο του. Παίζουμε με τον γιο μου με τουβλάκια, προσπαθώ να φτιάξω ένα σπίτι όπως το έχω στο μυαλό μου.
Ναι, αλλά εκείνος θα φτιάξει το δικό του σπίτι, οπότε μήπως έχει ενδιαφέρον να δούμε πώς το φτιάχνει αυτός; Ή του έλεγα τώρα στις γιορτές να ξεστολίσουμε το δέντρο και με κοίταζε σαν να μου έλεγε «χαλάρωσε, θα το κάνουμε άλλη φορά, τώρα παίζουμε». Αυτά είναι ωραία παραδείγματα για να κατανοούμε ως μεγάλοι πως πρέπει να είμαστε παρατηρητές και συμμετέχοντες σε αυτό το πάρε-δώσε, παρά να λειτουργούμε δασκαλίστικα. Κι αυτό αρχίζω να κάνω και στη δουλειά. Αφήνω τους άλλους να ανακαλύψουν αυτά που ανακάλυψα εγώ στην ηλικία τους.
– Είπες πριν για καλό και κακό πειραματισμό. Θέλω να σε ρωτήσω αν έχεις βρεθεί σε δουλειές που αυτό που σου παρουσιάστηκε αρχικά να ήταν στο μυαλό σου καλός πειραματισμός, αλλά στην πράξη να μην ήταν τέτοιος. Ή και το ανάποδο. Και όχι απαραίτητα να συμμετείχες σε αυτές, αλλά να τις αρνήθηκες.
Εννοείται. Έχουν υπάρξει και τα δύο. Και παραστάσεις που σιχτίριζα με τον σκηνοθέτη. Αλλά ακόμα κι αυτό ήταν ένα μάθημα. Το πειραματικό δεν έχει να κάνει με μια παρέμβαση-τομή στην εκάστοτε ιστορία ως προς τα σκηνικά ή την τοποθέτηση της ίδιας της ιστορίας. Μπορεί να έχει να κάνει με το πώς αποδίδονται οι χαρακτήρες μέσα από τον αυτοσχεδιασμό, ακόμα και στις κλασικές αποδόσεις κλασικών κειμένων.
Όλων των ειδών οι εργασίες στο θέατρο έχουν ενδιαφέρον. Άλλες, είναι πιο εύκολες, άλλες πιο δύσκολες. Αυτό δε σημαίνει πως εγώ τις κατηγοριοποιώ ή ότι αυτός που ακολουθεί το κλασικό μονοπάτι θα κάνει πάντα καλές δουλειές κι όποιος πειραματίζεται, θα κάνει μπούρδες. Όλοι θα κάνουν και καλές δουλειές, αλλά και μπούρδες.
Κάνουμε φέτος αυτό το μιούζικαλ με τον Τσάρλι και το Εργοστάσιο Σοκολάτας κι έχουμε κάνει μια παράσταση αντάξια γι’ αυτό που είναι το μιούζικαλ αυτό, η παραγωγή, τα εφέ, τα κοστούμια. Πρέπει να ξέρεις πού βρίσκεσαι κάθε φορά. Και νιώθω περήφανος που βρίσκομαι σε μια όντως μεγάλη παραγωγή που ξεφεύγει από τα στενά όρια.
– Σε αυτό που λες για τις μεγάλες παραγωγές, υπήρχε πάντα η αντίληψη, ιδίως στο σινεμά, πως τα καλά έργα βγαίνουν μέσα από τη «μιζέρια», τον πόνο και τις ελλείψεις.
Στον χώρο μας έχουμε αυτή την αντίληψη για δεκαετίες πως ο σκηνοθέτης, ο μέντορας είναι αυτός ο πολύ αυστηρός, ο σκληρός, που αποφασίζει για τα πάντα, διατάζει, ξέρει και δεν χάθηκε ο κόσμος να φύγει κι ένα τασάκι. Έχουν φύγει τασάκια προς εμένα και τα έχω αποκρούσε με πολύ μεγάλη μαεστρία. Είναι σημαντικό τώρα πως τα νέα παιδιά έχουν απομυθοποιήσει αυτή την κατάσταση.
Θέλω να πω πως όλα χωράνε και όλα επιτρέπονται στην τέχνη ως προς το πώς θα προσεγγίσεις κάτι.
– Επειδή ανέφερες για τα τασάκια και τέτοιες συμπεριφορές. Ζούμε σε μια εποχή που οι άνθρωποι κρίνουν τους άλλους ανθρώπους με βάση μια κακή τους στιγμή σε πολλές περιπτώσεις. Έχεις έναν εσωτερικό φόβο για το τι άνθρωπος είσαι, τι μπορεί να κάνεις σε μια δύσκολη στιγμή και αν αυτή η στιγμή θα σε στιγματίσει;
Αρκεί η κακή στιγμή να μην έχει επαναληπτικότητα. Τώρα, θέλει να σκέφτεσαι διπλά και τρίδιπλα τι λες και τι κάνεις για να μην προσβάλεις τον άλλον. Θυμάμαι είχα πει κάτι σε έναν συνάδελφό μου στην πρόβα, κάτι σχετικό με την κίνηση και τη χωροταξία. Και μου λέει ότι αυτό είναι θέμα του χορογράφου. Και μου απάντησε πολύ καίρια κι εκεί σκέφτηκα ότι κακώς μίλησα, έκανα τον εξυπνάκια, μπήκα σε αλλουνού χωράφι. Είναι κι η πολιτική ορθότητα, το πολύ τυπικό, μια παγίδα. Στη δουλειά μας χρειάζεται μια είδους πίεση, δε μπορεί να είμαστε παιδική χαρά, δεν κάνουμε ερασιτεχνικό θέατρο. Θέλει έναν επαγγελματισμό, μια ισορροπία.
– Η ισορροπία θαρρώ πως κοινωνικά έχει χαθεί. Βλέπουμε τώρα στο ζήτημα της τεκνοθεσίας να μιλάνε όλοι εκατέρωθεν και να εκφράζουν άποψη, ενώ δεν είναι ζήτημα άποψης. Όταν λοιπόν τίθεται ένα τέτοιο θέμα και κάποιος εκφράζεται με σεβασμό, κι ας λέει κάτι που δε συμφωνούμε, υπάρχει η τάση της ακύρωσης. Και κάπου εκεί χάνεται η γοητεία της διαφωνίας, που η διαφωνία οδηγεί σε μια συζήτηση και στην εξέλιξη. Όλοι μας, νομίζω, είμαστε αποτέλεσμα διαφωνίας.
Αυτό που λες είναι ένα πολύ λεπτό ζήτημα. Όχι μόνο αυτό που λες, αλλά και όσα εμφανίστηκαν στο παρελθόν, με τον πολιτικό γάμο π.χ., και όσα θα εμφανιστούν στο μέλλον. Όταν δίνεις το βήμα στην τηλεόραση στον κάθε έναν, μοιραία θα γίνει ένας αχταρμάς. Κι όποιος ακούει, επειδή συμπαθεί τον τάδε ή τον δείνα, θα πει «συμφωνώ με αυτόν». Δε μας αφορά ποιος συμφωνεί με ποιον και δε μας αφορούν και οι γνώμες.
Εδώ υπάρχει μια πολιτεία, υπάρχουν επιστήμονες. Βλέπουμε στα ιδιωτικά πανεπιστήμια τι γίνεται. Αυτοί που γνωρίζουν και είναι ειδικοί θα πρέπει να πουν αυτό που οφείλουν να πουν. Σε μια δημοκρατία δεν ζούμε τις αποφάσεις των πολλών που καθορίζουν τις ζωές των λίγων. Σε μια δημοκρατία οι πολλοί πρέπει να συμπονάμε και να συμπεριλαμβάνουμε όλες τις μειονότητες για να έχουν ίσα δικαιώματα.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, πρέπει να μιλάνε μόνο οι ειδικοί. Δεν έχει καμία σημασία αν εγώ διαφωνώ ή τι πιστεύω. Η πολιτεία οφείλει να παίρνει γενναίες αποφάσεις γνωρίζοντας πως όποια αντίδραση και να υπάρξει, στην πορεία όλα ενσωματώνονται στην κοινωνία. Θυμήσου τι γινόταν με τις νέες ταυτότητες το 2000, τα συλλαλητήρια για τη θρησκεία που δεν αναγραφόταν.
Δεν θα χαθούν τα δικαιώματα τα δικά μας επειδή κάποιοι άνθρωποι θέλουν να φτιάξουν τη δική τους οικογένεια. Τα κεκτημένα θα διατηρηθούν, απλά θα εμφανιστούν και νέα πράγματα.
– Πιστεύεις ότι εσείς οι γνωστοί έχετε πραγματικά τόση δύναμη να πείσετε κάποιον ή κάποιους, όση σας αποδίδουν;
Υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι του θεάματος κατά καιρούς που μπορεί όντως να καθοδηγούν την άποψη αρκετού κόσμου. Αλλά δεν περιμένουν όλοι αυτοί κάποιον σωτήρα. Απλώς επιβεβαιώνουν ότι αφού το λέει ο τάδε, ε για να το λέει αυτός, θα ξέρει. Εμένα πολλές φορές με ρωτούν την άποψή μου με την ιδιότητα του ηθοποιού.
Κι εγώ άνθρωπος της κοινωνίας είμαι όμως, δεν είμαι κάτι το ξεχωριστό, το πάνσοφο. Κι όποιος το θεωρεί αυτό, την πατάει πολύ άσχημα συνήθως. Εγώ θέλω να με βλέπουν ως κάποιος που μπορεί να σου πει μια ωραία ιστορία. Όχι να με θυμούνται για το τι άποψη έχω για το Χ θέμα ή το άλλο.
Αν κάτι με στενοχωρεί πάντως, είναι ότι διαχρονικά οι άνθρωποι του πνεύματος δεν βγαίνουν μπροστά να μιλήσουν, να οδηγήσουν τα πράγματα.
Όταν έχεις μια άποψη, πάντα υπάρχει η αντίθετη άποψη και αυτό έχει ένα κόστος. Εμένα μου αρέσει να αντιμετωπίζω αυτό το κόστος, προσωπικό και απέναντι σε κάποιον άλλον. Στη δουλειά, άπαξ και παίξεις με αυτό το κόστος, θα ερμηνεύσεις και καλύτερα.
– Είπες ότι σου ζητάνε συχνά την άποψή σου και ήθελα να στο ρωτήσω αυτό. Βρέθηκες στο επίκεντρο μιας ιστορίας λόγω της σχέσης σου με τη Λένα και από ένα σημείο και μετά θυμάμαι να σου ζητάνε επιμόνως τη γνώμη σου για κάτι. Ένιωσες ποτέ να σε βαραίνει όλη αυτή η αναμονή από τον κόσμο και τους ρεπόρτερ να τοποθετηθείς για ένα ζήτημα εκτός της δουλειάς σου;
Χρησιμοποίησες τη σωστή λέξη. Ειδικά αυτή η περίοδος στην οποία αναφέρεσαι, στην οποία βγήκα αρκετά δυναμικά, είχε ένα κόστος. Κι ακόμα το έχει. Όταν βγαίνεις να πεις κάτι και το υποστηρίζεις, υπάρχει μια αντίθετη πλευρά που δε θέλει να το ακούσει, γιατί ταράζεται η τάξη των πραγμάτων.
Όταν υπάρχει συγκεκριμένη ιεράρχηση σε μια δουλειά και έρχεται κάποιος να την διασαλεύσει, να την αποδομήσει, προκαλούνται τριγμοί. Κι οι τριγμοί φέρνουν συνέπειες. Έχω υποστεί αυτές τις συνέπειες στη δουλειά τα τελευταία 2-3 χρόνια. Αυτό είναι κάτι δικό μου να αντιμετωπίσω. Αλλά δε με κάνει να μετανιώνω. Πολλές φορές θα με ρωτήσουν ξανά και ξανά, ό,τι είχα να πω το είπα.
– Όλο αυτό που βιώσατε με τη Λένα που ακολουθήθηκε από τον χωρισμό, αισθάνομαι πως σας έκανε πιο έκθετους στα μίντια, με την έννοια ότι πολύ συχνά σας ρωτούσαν για πράγματα που έκανε ή είπε ο άλλος.
Είναι ένα παιχνίδι αυτό των μίντια που το έχουμε συνηθίσει. Θέλει εκπαίδευση μεγάλη για να το διαχειριστούμε. Πρόλαβα όλα τα μεγάλα μίντια, τα έντυπα, τις εφημερίδες, τα περιοδικά, που ήταν πιο αδηφάγα από σήμερα. Σήμερα, έχουν αλλάξει τα πράγματα, λέει ο Χιου Γκραντ σωστά ότι δεν υπάρχουν πια σταρ. Μπαίνεις στο προφίλ ενός στο Instagram και ξέρεις πολλά γι’ αυτόν. Θέλει έναν χειρισμό όλο αυτό. Εγώ έχω απομακρυνθεί από αυτό το παιχνίδι πια. Με νοιάζει η δουλειά και γιος μου.
– Πιστεύεις ότι το τέλος κάποιων σχέσεων σου μπορεί να ήταν προϊόν της μιντιακής αυτής παρέμβασης ή έγινε αυτό που ήταν γραφτό να γίνει;
Σίγουρα το γεγονός πως κάποια πράγματα γίνονται γνωστά, όταν είσαι πιο νέος, αυτό σε γοητεύει και κάπως ενδίδεις στο παιχνίδι. Διάβασα πρόσφατα τον Πουλικάκο που έλεγε ότι «όλοι είμαστε μαλάκες στη ζωή μας…το θέμα είναι να μην είμαστε πολύ μαλάκες». Έχω κάνει κι εγώ τις μαλακίες μου, τις αναγνωρίζω και το θέμα είναι από δω και πέρα να μην τις επαναλαμβάνω τόσο συχνά. Δε νομίζω τα μίντια να επηρέασαν τις σχέσεις μου. Το μόνο που έκαναν, ήταν να τις υπογραμμίσουν, να διογκώσουν κάποια πράγματα. Ακόμα και το διαζύγιο μου με τη Λένα θεωρώ το διαχειριστήκαμε με τεράστια ψυχραιμία, χωρίς να υπάρχει ένας χαμός γύρω από αυτό.
– Το να αλλάζεις τόσο συχνά επαγγελματικό περιβάλλον ως ηθοποιός, σε φέρνει αντιμέτωπο με πολλά τέλη στις σχέσεις. Σε βοηθάει αυτό να διαχειρίζεσαι καλύτερα τα τέλη στις προσωπικές σου σχέσεις, στα τέλη της προσωπικής σου ζωής;
Χμ, αυτό θέλει σκέψη. Παλιότερα, με έπιανε στενοχώρια όταν τελείωσε μια παράσταση. Τώρα δεν το σκέφτομαι. Σίγουρα, όταν ξέρεις πως αυτό που αρχίζει, έχει κι ένα σύντομο τέλος, ίσως να με έχει βοηθήσει. Δεν το είχα σκεφτεί έτσι.
Μου έρχεται στο μυαλό η απώλεια του αδερφού μου. Όταν έγινε, έπαιζα στο θέατρο, ήμουν σε περιοδεία καλοκαιρινή και η δουλειά με βοήθησε εκείνη τη στιγμή να στρέψω αλλού το μυαλό μου και να μην παραδοθώ στον πόνο της απώλειας. Αυτό έχει και άλλη όψη: άργησα πολύ να θρηνήσω.
Μπορεί πάντως αυτή η δουλειά να βοηθήσει σε πολλά συναισθηματικά. Μπορώ να πω πως είναι ένα μαξιλάρι, ένα σωσίβιο το θέατρο γιατί σε αναγκάζει να συγκεντρωθείς, να μπεις σε μια κολυμπήθρα για 2-3 ώρες. Κι όταν βγεις από την κολυμπήθρα, είσαι για μια και μόνο στιγμή καθαρός. Και αρχίζει ξανά ο κύκλος της «αμαρτίας», μέχρι να ξαναμπείς το επόμενο βράδυ στην κολυμπήθρα.
– Ο αδερφός σου ήταν η πρώτη μεγάλη απώλεια της ζωής σου;
Ναι. Είχα χάσει παππούδες και γιαγιάδες, αλλά εκεί κάπως στο πέρασμα του χρόνου αποδέχεσαι την ειμαρμένη.
– Τι σου έδωσε να καταλάβεις ο θάνατος του αδερφού σου;
Ότι είμαστε θνητοί. Όλοι μας το ξέρουμε αυτό, αλλά η ζωή είναι τόσο γλυκιά που μας κάνει να το ξεχνάμε. Κι έρχεται η απώλεια να μας ξυπνήσει. Ο αδερφός μου πέθανε σε 6 μήνες από τον καρκίνο. Αυτό σου μένει χαραγμένο. Δεν πέθανε από ένα δυστύχημα, από μια ατυχία της ζωής, πέθανε από μια αρρώστια. Εκεί κατάλαβα πόσο τρωτοί είμαστε.
– Μας βγαίνει κάτι πολύ εγωιστικό στην απώλεια, νομίζω. Το κάνουμε πάντα κάτι που σχετίζεται με εμάς και μόνο.
Αναμφίβολα. Αλλά όταν φεύγει κάποιος από τη ζωή, δεν παθαίνει αυτός που πεθαίνει, οι άλλοι που ζουν, παθαίνουν. Εγώ έχω μια περίεργη ψυχραιμία στην απώλεια. Τα βάζω κάπως όλα σε κουτάκια. Το κάνω και στη δουλειά πολλές φορές όταν χτίζω έναν ρόλο.
– Άρα, δεν επιτρέπεις εύκολα στον εαυτό σου να σπάει, να κλαις, να δείχνεις ευάλωτος μπροστά στον άλλον;
Έχουν υπάρξει τέτοιες στιγμές και, κακά τα ψέματα, η δυνατότητα που μας δίνεται μέσα από τη δουλειά να συναισθανθούμε, να βγάλουμε αυτό που έχουμε μέσα μας, είναι μια πολύ καλή ευκαιρία γιατί δεν έχει κόστος. Οπότε ξεσπάς εκεί πιο εύκολα, γιατί είναι μια βολική συνθήκη όταν παίζεις έναν ρόλο. Τελικά, δεν παίζεις ποτέ έναν ρόλο, παίζεις τις συνθήκες που βρίσκεται αυτός ο χαρακτήρας.
Είναι ένα αποκούμπι. Έχει τύχει να εντάξω πολλές φορές την προσωπική μου συναισθηματική κατάσταση στον ρόλο. Και συνήθως με βρίσκει ένας ρόλος σε μια ταύτιση.
– Είμαστε μαλάκες οι άντρες με τους εαυτούς μας ε; Δεν τα συζητάμε όλα τα μέσα μας, αλλά φορτώνουμε ο ένας στον άλλον τόσες μπούρδες για το πόσο γαμάουα πρέπει να μαστε, πόσο καλοί στο σεξ, να τον έχουμε μεγάλο κτλ.
Ναι. Κι όταν τολμάμε να πάμε να συζητήσουμε όσα μας βαραίνουν, λέμε στον άλλον «είσαι αδερφή, είσαι αδύναμος». Στην κοινωνία πρέπει ο άντρας να έχει κότσια, αυτό μας επιβάλλουμε. Εγώ θυμάμαι στην εφηβεία συχνά να κλαίω και να μου λένε ότι δεν χρειάζεται να κλαίω. Κάποια στιγμή πίεζα τον εαυτό μου να το κρύβω, ευτυχώς το θέατρο με βοήθησε.
Στη γενιά μου δε νομίζω πως θα σταθούμε ποτέ απέναντι στους εαυτούς μας και ο ένας στον άλλον χωρίς να έχουμε αυτή την ανάγκη να νιώσουμε κυριαρχικοί, alpha males. Ελπίζω οι νεότεροι να το καταφέρουν. Εμάς μας έμαθαν να λέμε για γκόμενες, για μπάλα, για πάρτυ. Δε μάθαμε να εκτιθέμεθα στους φίλους μας, να μιλάμε για την ψυχή μας.
– Σε φοβίζει όλο αυτό ως προς τον γιο σου; Ότι δηλαδή μπορεί εσύ να του δώσεις όλα τα σωστά διδάγματα, αλλά να βρεθεί στο σχολείο και επειδή 5 αγόρια θα κάνουν κάτι άλλο, να αφήσει τα διδάγματα στην άκρη, να τα απορρίψει ή να μείνει εκτός από παρέες;
Διαρκώς το σκέφτομαι όταν τον έχω. Και βλέπω με φόβο ότι αγριεύει πολύ το πράγμα. Στη γενιά μου παίζαμε κανένα ξύλο, κανέναν πετροπόλεμο, αλλά ως εκεί. Στις γενιές σήμερα τα βλέπω πολύ άγρια τα πράγματα και δεν ξέρω πόσο φταίει ότι ο εγκλεισμός αλλοίωσε την εφηβία σε αρκετούς. Σκέφτομαι συνέχεια πως να θωρακίσω τον γιο μου. Μεγαλώνοντας θα επηρεαστεί σίγουρα από φίλους, αλλά και άσχετους. Το θέμα είναι να ατσαλώσεις το παιδί ώστε να αποδεχτεί πως θα κάνει λάθη.
– Αν μπορούσες να περιγράψεις τη ζωή σου ως τώρα με λίγες λέξεις, τι θα έλεγες;
Θα έλεγα ότι δε φοβήθηκα το ρίσκο. Μπήκα με ένα τρομερό θράσος στη ζωή. Από μικρός είχα το θράσος οδηγό. Θυμάμαι μπήκα 18 χρονών στη Δραματική του Τέχνης, που δύσκολα έπαιρναν παιδιά σε τέτοιες ηλικίες και ταυτόχρονα δούλευα νύχτα. Τα έκανα όλα με θράσος και πάθος. Έκανα και λάθη σαφώς, αλλά ακόμα και τώρα με ωθεί αυτό.
Αν μάθω τώρα πως κάποιος σκηνοθέτης κάνει μια δουλειά, δεν θα κάτσω να περιμένω αν θα με σκεφτεί, δεν θα πω «α, εγώ είμαι ο Μπουρδούμης, δεν παρακαλάω». Θα πάρω τηλέφωνο. Κατ’ αρχάς, ένας σκηνοθέτης ή παραγωγός θα κολλήσει, θα ξεχάσει ονόματα. Οπότε με θράσος και πάθος πορεύτηκα στη δουλειά και στις σχέσεις μου.
– Για το κλείσιμο της συνέντευξης, θα σου δώσω κάποιες λέξεις και θέλω να μου λες αυτό που σκέφτεσαι ακούγοντάς τες.
Πάμε.
– Ευτυχία
Ο γιος μου
– Έρωτας
Το φτερούγισμα στην καρδιά.
– Πληρότητα
Να ξυπνάω γαλήνιος και χωρίς τύψεις.
– Αποτυχία
Μάθημα μεγάλο. Το να αποτυγχάνεις, είναι το πιο σκληρό μάθημα, μου έχει τύχει αρκετές φορές. Η αποτυχία οδηγεί και στην επιτυχία.
– Αυτομαστίγωμα
Ναι, το ‘χω κάνει πολλές φορές στη ζωή μου. Είναι αυτό που ζητάς διαρκώς συγγνώμη για τα λάθη σου. Φτάνει, τα έκανες τα λάθη, ζήτησες συγγνώμη, τέλος.
– Όνειρο
Δεν είχα ποτέ όνειρα πάνω στη δουλειά, υπήρξα αρκετά τυχερός, θεωρώ. Όνειρο μου είναι να ταξιδέψω λίγο περισσότερο μέσα μου και αυτό το ταξίδι να γίνει κι εξωτερικό. Στο όνειρο όμως, χρειάζονται πάντα δύο για να χορέψουν. Ειδάλλως, είναι βαρετό. Θα ήθελα πολύ να κάνω ένα μεγάλο roadtrip. Οπουδήποτε. Αυθόρμητα, με φίλους ή με σχέση. Αυτό είναι ένα όνειρο, ναι. Κι όπου φτάσουμε, όπως φτάσουμε. Όνειρο χωρίς πρόγραμμα.
* Φωτογραφίες: Δήμος Καμτσής/Intime
** Ευχαριστώ πολύ το Bless Me Father για τη φιλοξενία του για τη φωτογράφιση.
*** Ο Αλέξανδρος Μπουρδούμης πρωταγωνιστεί στην παράσταση Ο Τσάρλι & Το Εργοστάσιο Σοκολάτας στο Embassy Theater (info εδώ)