Σε λίγες μέρες ξεκινάει το 23ο Φεστιβάλ «Νύχτες Πρεμιέρας». Αν τύχει και δεις το πρόγραμμα των προβολών πουθενά, το μάτι σου ίσως πέσει σε ένα όνομα. Ιχθύς. Πρόκειται για μια ταινία μικρού μήκους των Χρήστου Καραλιά και Pano Ponti. Ένα ντοκιμαντέρ για την ακρίβεια, όπου…δεν θα δεις κάποιον να ψαρεύει. Δεν θα μάθεις για τη ζωή σε έναν κοραλλιογενή ύφαλο λόγου χάρη. Ο Ιχθύς είναι η αποτύπωση μιας άλλης οικογένειας.
Μιας οικογένειας που οι πατριάρχες της (μαμά και μπαμπάς) ήρθαν από την Αμερική κουβαλώντας μια ανησυχία. Θα μπορέσει ποτέ το υπάρχον σύστημα εκπαίδευσης να δώσει στα παιδιά τους αυτά που θέλουν; Όταν αποφάσισαν ότι η απάντηση στο ερώτημα είναι αρνητική, διάλεξαν και τον δρόμο του homeschooling. Ζουν λίγο έξω από την Αθήνα. Εκπαιδεύουν μόνοι τους τα παιδιά τους και αντιλαμβάνονται τα πράγματα κάπως…πρωτόγονα απλά. Και θρησκευτικά. Τι σχέση έχει ο Ιχθύς με όλο αυτό; Ο σκηνοθέτης Χρήστος Καραλιάς μιλάει στο Menshouse.gr και περιγράφει την για 2 χρόνια επαφή του με αυτή την οικογένεια.
– Ο Ιχθύς είναι ένα ντοκιμαντέρ, μια βιογραφική ταινία μικρού μήκους. Πώς οδηγηθήκατε σε αυτό το κόνσεπτ και τη θεματολογία; Είναι κάτι που βάλατε στόχο να το κάνετε ή σας γεννήθηκε όταν γνωρίσατε την οικογένεια αυτή;
Αρχικά είχαμε ξεκινήσει μαζί με τον Pano Ponti να κάνουμε μια έρευνα για ένα ντοκιμαντέρ για τους cosplayers. Δηλαδή ένα θέμα ουσιαστικά άσχετο με αυτό που τελικά κινηματογραφήσαμε. Αυτή η έρευνα όμως μας οδήγησε τυχαία στον μεγαλύτερο γιο της οικογένειας. Έτσι βρεθήκαμε σε ένα σπίτι εντελώς ξεχωριστό για την ελληνική πραγματικότητα. Ο ανθρώπινος παράγοντας και οι ανθρώπινες ιστορίες ήταν πάντα για μένα το βασικότερο πεδίο ενδιαφέροντος και αυτή περίπτωση είχε δύο από τα πιο φλέγοντα ζητήματα για μένα: την ανατροφή των παιδιών, που πάντα μου φαινόταν αδιανόητα δύσκολη συνταγή, αλλά και την θρησκεία και την πίστη στο Θεό. Σχεδόν άμεσα και φυσικά καταλήξαμε να γυρίζουμε μαζί αυτή την ταινία μαζί με τον Pano και από την πρώτη στιγμή ήταν λες και το σχεδιάζαμε από καιρό.
– Το θέμα του homeschooling είναι αρκετά αμφιλεγόμενο για την ελληνική νοοτροπία. Ίσως και για τις περισσότερες νοοτροπίες του κόσμου. Με αυτή την αφήγηση στόχος είναι να δώσετε μια θέση, την θέση σας. Ή να ανακαλύψετε μαζί με το κοινό έναν άλλο δρόμο;
Με αυτή την ταινία θελήσαμε να δείξουμε ότι υπάρχει κάτι διαφορετικό. Κάτι που μπορεί πολλούς να τους τρομάζει όταν το πρωτο-ακούσουν, όμως υπάρχει σε μια οικογένεια λίγο έξω από την Αθήνα και είναι ένα σπίτι ευτυχισμένο και ανήσυχο.
Η εκπαίδευση είναι ένα μόνο από τα πράγματα που αυτή η οικογένεια αντιμετωπίζει διαφορετικά και πάνω σε αυτό το θέμα θέλαμε να δείξουμε ότι αυτά που θεωρούνται κοινωνικά αποδεκτά και σωστά, από κάποιους αμφισβητούνται. Όσοι έχουν δει μέχρι τώρα την ταινία συνήθως νιώθουν την ανάγκη να τοποθετηθούν πάνω στο θέμα, αλλά ο καθένας τελικά τη βλέπει διαφορετικά, πράγμα που μας χαροποιεί γιατί δεν θέλαμε να εκβιάσουμε συμπεράσματα από το κοινό μας. Περισσότερο θα έλεγα ότι ο ΙΧΘΥΣ θέτει ερωτήματα για τα ζητήματα της οικογενειακής λειτουργίας και της εκπαίδευσης, πάρα δίνει μασημένες απαντήσεις.
– Αυτό που κάπως με ξάφνιασε στον Ιχθύ είναι ότι επιλέξατε να μην επενδύσετε σχεδόν καθόλου με μουσική. Αφήσατε τον φυσικό ήχο να ακούγεται. Το κάνατε για να αποφευχθεί πιθανή δραματοποίηση;
Από πολύ νωρίς είχαμε επιλέξει συνειδητά να μην επενδύσουμε μουσικά την ταινία, γιατί όπως σου είπα δεν θέλαμε να βάλουμε τον άλλο με το ζόρι να χαρεί, να στεναχωρηθεί, ή να εξοργιστεί. Είχαμε όμως και την ευκολία να το κάνουμε, επειδή αφ’ ενός όσα κινηματογραφήσαμε μας φαίνονταν αρκετά δυνατά και ασυνήθιστα από μόνα τους και αφ’ετέρου το σπίτι ήταν ήδη γεμάτο με μουσικές, οπότε τελικά η μουσικότητα της ταινίας πηγάζει μέσα από την ίδια την οικογένεια και από τα παιδιά.
– Όταν ήρθες σε επαφή με την καθημερινότητα αυτών των ανθρώπων, ποια ήταν τα συναισθήματα σου; Σοκαρίστηκες καθόλου με κάποια πράγματα;
Υπήρχε σίγουρα η έκπληξη. Θυμάμαι ότι στα γυρίσματα με τον Pano συχνά κοιταζόμασταν και αντιλαμβανόμασταν ο ένας την έκπληξη στο βλέμμα του άλλου. Δεν ήταν σοκ, βλέπαμε όμως πράγματα και λειτουργίες που δεν υπάρχουν σε μια νεοελληνική οικογένεια και αυτό δημιουργούσε και μια προσμονή για το τι άλλο θα δούμε.
– Ένα πράγμα που επίσης δεν περίμενα είναι ότι μια τόσο θρησκευόμενη οικογένεια θα είναι τόσο ανοιχτή σε πράγματα. Μέχρι και Black Sabbath παίζουν με τα όργανά τους.
Ούτε εμείς το περιμέναμε! Αυτό μάλιστα είναι κάτι που προσδίδει και οπτικό ενδιαφέρον στο σπίτι, αφού έχεις δίπλα δίπλα τα άλμπουμ του Όζι με αγιογραφίες ζωγραφισμένες από τα παιδιά. Είναι και ένας από τους λόγους, πιστεύω, που και οι υπερβολικά θρησκόληπτοι αλλά και οι φανατικοί άθεοι μπορεί να εξοργίζονται με τις επιλογές της οικογένειας. Η τυπική ελληνική οικογένεια έχει συχνά αγκυλώσεις και τυπολατρικά απομεινάρια στο ζήτημα της θρησκείας, ενώ παράλληλα απουσιάζει η πνευματικότητα και η πίστη. Αυτή μάλλον είναι μια βασική διαφορά με αυτή την οικογένεια του Ιχθύ, γιατί δεν κολλάει τόσο στους τύπους, αλλά ψάχνει την ουσία, η οποία βέβαια είναι διαφορετική για τον καθένα. Μπορεί να μην είναι η ίδια για εμένα και για εσένα, αλλά ο τρόπος με τον οποίο τολμάει να την αναζητήσει έχει μια αισιοδοξία και μια δυναμικότητα.
– Πώς είναι για έναν «αριστοτελικό» άνθρωπο όπως εσύ, να στέκεται απέναντι σε ανθρώπους τόσο έντονα πιστούς, που έχουν τον Χριστό ως νόμο στα κίνητρα των επιθυμιών και των πράξεων τους;
Η στάση μου απέναντί τους ήταν κατά βάση παρατηρητική. Η σχέση μου με τη θρησκεία δεν ήταν ποτέ καλή. Τις θρησκευτικές λειτουργίες και τελετουργίες τις είχα απορρίψει ήδη αρκετά χρόνια πριν ξεκινήσω να ασχολούμαι με αυτή την ταινία. Στη διαδικασία του γυρίσματος βέβαια θεωρώ ότι είναι καλύτερο να μην εκθέτεις τις δικές σου πεποιθήσεις για να μην βάζεις το υποκείμενο στη διαδικασία να σε μεταπείσει, ή να επιβεβαιώσει τις δικές σου αντιλήψεις. Μετά από όλη αυτή την διαδικασία δεν μπορώ να πω με σιγουριά εάν άλλαξε μέσα μου η πίστη στον Θεό, αλλά σίγουρα άλλαξε η πίστη μου στους ανθρώπους και η στάση μου απέναντι σε όσους πιστεύουν.
– Έχοντας ζήσει για 2 χρόνια τις αντιλήψεις τους που για τους ίδιους είναι κάτι που το αγαπούν και δεν το βλέπουν ως διαφορετικό, άλλαξαν μέσα σου απόψεις για το home schooling;
Η αλλαγή δεν είχε να κάνει τόσο με την άποψή μου για την κατ’ οίκον εκπαίδευση. Η αλλαγή είχε να κάνει με πολλές προκαταλήψεις και αναπαραστάσεις που είχα στο μυαλό μου για το πως είναι μια «σωστή οικογένεια». Αυτό που έμαθα είναι πόσο δύσκολο είναι να τολμάς να αμφισβητείς ακόμα πράγματα που θα μπορούσαν να ανήκουν και στο δικό σου «γήπεδο».
Τώρα, το home schooling, είναι σίγουρα μια πολύ ιδιαίτερη προσέγγιση εκπαίδευσης. Προσωπικά δεν πιστεύω ότι αποτελεί την ιδανική λύση για όλες τις οικογένειες. Αν σκεφτείς λίγο πόσα διαφορετικά οικογενειακά περιβάλλοντα και σπίτια υπάρχουν εκεί έξω, μπορείς εύκολα να φανταστείς και πόσα μπορούν να πάνε σωστά και στραβά μέσα από τη διαδικασία της κατ’ οίκον εκπαίδευσης.
– Η επιλογή αυτής της οικογένειας που δείχνει ο Ιχθύς, είναι να ζει σε αυτόν τον κόσμο, αλλά να μην είναι απ΄αυτόν. Είναι μεν αρκετά αιρετική επιλογή, αλλά ο τρόπος ζωής τους δεν διαφέρει πολύ από τη μέση οικογένεια της επαρχίας. Ποια είναι κατά τη γνώμη σου τα οφέλη και ποια τα μειονεκτήματα μιας τέτοιας εκπαίδευσης;
Έχει πολύ ενδιαφέρον αυτή η σύγκριση, γιατί πολλές οικογένειες στην επαρχία, κυρίως αγροτικές και κτηνοτροφικές, ζουν εκ των πραγμάτων πιο απομονωμένα απ’ ό,τι μια οικογένεια που ζει στην πόλη και μάλλον πιο απομονωμένα από την οικογένεια που βλέπουμε στο ντοκιμαντέρ. Όμως η απομόνωση της επαρχιακής οικογένειας είναι μια συνθήκη η οποία ορίζεται κυρίως από το περιβάλλον στο οποίο ζουν. Στην περίπτωση της ταινίας, αυτή η οικογένεια έχει επιλέξει συνειδητά να διαχειριστεί με έναν διαφορετικό τρόπο τη ζωή της. Επίσης τα παιδιά μεγαλώνουν σε ένα ευτυχισμένο περιβάλλον στο οποίο οι γονείς έχουν ένα υψηλό μορφωτικό επίπεδο, γεγονός που σε μια απομονωμένη αγροτική οικογένεια δεν θα το έβρισκες εύκολα. Τα παιδιά είναι και αυτά ανήσυχα πνεύματα, οπότε ανακαλύπτουν τον κόσμο μέσα από τη μουσική, τις ταινίες και πλέον οι μεγαλύτεροι μέσα από τις σπουδές τους σε πανεπιστήμια στο εξωτερικό.
– Για να ξεφύγουμε λίγο από το περιεχόμενο. Κατ΄αρχάς αυτή είναι η πρώτη σου ταινία ή έχεις κάνει κι άλλη στο παρελθόν;
Πέρα από κάποια άλλα σπουδαστικά πρότζεκτ, θα έλεγα ότι στην πραγματικότητα αυτή είναι η δεύτερη ταινία μου. Η πρώτη ήταν το “Apoptosis” που είχα γυρίσει το 2012 και ήταν μια αρκετά διαφορετική ταινία σε σχέση με το «ΙΧΘΥΣ», αφού ήταν ένα cross media ντοκιμαντέρ για την πόλη της Αθήνας και ως αφηγηματικό εργαλείο είχα χρησιμοποιήσει την κίνηση του ανθρώπινου σώματος και τον χορό σε συνδυασμό με συνεντεύξεις και γυρίσματα στην πόλη. Τότε ήμασταν (πολύ) μικροί και χορεύαμε για να πούμε ιστορίες και, ομολογουμένως, περνούσαμε καλύτερα από πότε.
– Σε επίπεδο εικόνων και εμπειριών, τι έχεις μέσα σου κινηματογραφικά; Κάποιο από τα μεγάλα ευρωπαϊκά ρεύματα του 20ου αιώνα ίσως;
Στην πραγματικότητα τα κινηματογραφικά ερεθίσματα που έχω είναι αρκετά ετερόκλητα. Μάλλον επειδή και η ίδια η ζωή είναι αρκετά τυχαία. Και παίζει και πολύ σημαντικό ρόλο πότε θα σε βρει μια ταινία. Κάπως έτσι κατέληξε να με επηρεάσει πολύ το Pina του Βιμ Βέντερς και σχεδόν όλες οι ταινίες του Χάνεκε. Οι εικόνες και οι εμπειρίες, όμως, που έχω μέσα μου κινηματογραφικά είναι στην πραγματικότητα εμπειρικής φύσης, ίσως και μουσικής. Αυτά μου δημιουργούν εικόνες, ιστορίες και τελικά έναυσμα για να θέλω να γυρίσω κάτι.
– Ποιους σκηνοθέτες έχεις εικόνισμα και ποιες ταινίες (τους);
Το κινηματογραφικό εικονοστάσι το έχω στο σαλόνι πίσω από την τηλεόραση. Για τους δικούς μου λόγους ανάβω το καντηλάκι της φιλμογραφίας του Λίντς και μέσα σε αυτή συμπεριλαμβάνω και το τηλεοπτικό Twin Peaks με τα σαπουνοπερέ επεισόδια των πρώτων δύο κύκλων.
– Ο Ιχθύς προβλήθηκε πρώτη φορά στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και τώρα θα τον δούμε στις Νύχτες Πρεμιέρας. Μεγάλα κοινά και στις δύο περιπτώσεις. Φοβάσαι ότι το μήνυμα της ταινίας μπορεί να παρεξηγηθεί;
Ήδη υπάρχει κόσμος που πιστεύει ότι μιλάμε για ψάρια, ή για ζώδια, εάν εννοείς αυτό! Κατά τ’ άλλα, το μήνυμα θα μπορούσε να παρεξηγηθεί, αλλά μάλλον θα ήταν ευκολότερο να παρεξηγηθεί από τα λόγια μου, για παράδειγμα, παρά από την ίδια την ταινία. Πάντως θα βοηθούσε εάν οι θεατές πάρουν μια βαθιά ανάσα και δουν την ιστορία ψύχραιμα. Δεν χρειάζεται οπωσδήποτε να συμφωνήσουν, ή να διαφωνήσουν. Απλά ο κόσμος φανατίζεται επειδή είναι μεν μια ιστορία όπως βλέπουμε και στις ταινίες μυθοπλασίας, όμως όταν τελειώνει η ταινία ξέρεις ότι αυτοί οι χαρακτήρες, αυτοί οι ρόλοι, υπάρχουν εκεί έξω στην πραγματικότητα με σάρκα και οστά. Αυτό ίσως ταράζει τους θεατές, αλλά ίσως βοηθούσε εάν τους πληροφορούσα ότι ξέρω ότι οι άνθρωποι αυτοί είναι ακόμα και σήμερα ευτυχισμένοι και ότι τα παιδιά μάλιστα συνεχίζουν με πανεπιστημιακές σπουδές.
– Επόμενος στόχος για τον Ιχθύ;
Προς το παρόν ακόμα έχουμε κάποιες συμμετοχές σε κινηματογραφικά φεστιβάλ. Όταν κλείσει αυτός ο κύκλος θα εξερευνήσουμε τι άλλες επιλογές έχουμε, αλλά και ποιες από τις προτάσεις που μας έχουν γίνει θα δεχτούμε. Ακόμη ενδιαφέρον θα ήταν εάν η ταινία μπορούσε με κάποιο τρόπο να παρουσιαστεί σε κάποιο εκπαιδευτικό πλαίσιο γιατί πιστεύω ότι θα είχε ενδιαφέρον ο διάλογος που μπορεί να πυροδοτούσε.
– Και προσωπικά για σένα; Υπάρχει στο μυαλό σου το επόμενο πρότζεκτ;
Νιώθω την απόλυτη και αδιαπραγμάτευτη ανάγκη να πέσω πάλι με τα μούτρα σε γυρίσματα. Και νομίζω ότι το επόμενο μου βήμα θα αφορά πάλι την καταγραφή της πραγματικότητας. Οπότε για να μην ακούγομαι σαν πολιτικός που κάνει εξαγγελίες, ευχηθείτε μου καλή τύχη κι εγώ θα φροντίσω να την κάνω κάτι καλό.
Ιχθύς
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ:
Σκηνοθεσία: Χρήστος Καραλιάς
Παραγωγή: Παναγιώτης Ποντικίδης (Pano Ponti)
Φωτογραφία: Χρήστος Καραλιάς, Παναγιώτης Ποντικίδης, Θένια Πετσαβά
Μοντάζ: Παναγιώτης Ποντικίδης
Συμπαραγωγή: SAE Athens
Mουσική: Αθανάσιος Λαζάρου, Ηλίας Κουρτπαρασίδης
Επίσημη Ιστοσελίδα: ichthysmovie.com
Facebook Page: www.facebook.com/ichthysmovie/