Αυτή η γοτθική, παραμυθένια πόλη είναι πανέμορφη τα Χριστούγεννα. Πανέμορφη με έναν ιδιαίτερο, σκοτεινό, γοητευτικό τρόπο. Βλέπετε όσο παραμυθένια και αν είναι στην όψη της παραμένει μια μεγαλούπολη. Και οι μεγαλουπόλεις έχουν την τάση να αναδεικνύουν τους κοινωνικούς και τους ταξικούς διαχωρισμούς των κοινωνιών. Τα Χριστούγεννα βέβαια είναι μια άλλη εποχή, μια εποχή αγάπης και ζεστασιάς, οικογενειακής θέρμης και ανθρώπινων ευχών. Οι μοναχικοί άνθρωποι, οι αποκλεισμένοι, οι «άλλοι», οι μη-«κανονικοί» μοιάζουν να εξαφανίζονται από το οπτικό μας πεδίο στις χριστουγεννιάτικες γιορτές. Όχι όμως σε αυτή την πόλη: εδώ η παρουσία αυτών των τελευταίων υπερτονίζεται ακόμα παραπάνω τα Χριστούγεννα.
Ειδικά αυτά τα Χριστούγεννα υπήρξαν πολύ ιδιαίτερα για την Γκοθαμ Σίτι. Διότι αυτοί οι περιβόητοι «άλλοι», οι θλιμμένοι και αποκλεισμένοι που δεν θέλουμε να χαλάνε τη γιορτή μας, δεν θα κάνουν την χάρη στην «υγιή» κοινωνία. Αντίθετα, ετοιμάζουν την εκδίκησή τους απέναντί της.
Ο εφιαλτικός Πιγκουίνος, άνθρωπος στην ψυχή αλλά τέρας στην όψη, εξορισμένος στους υπονόμους της πόλης για χρόνια, θα αναδυθεί στην επιφάνειά της για να σκορπίσει τον τρόμο. Μια μασκοφόρα εκδικήτρια, μια γυναίκα ντυμένη γάτα, κουρασμένη από την διαρκή υποτίμησή της από την ανδροκρατούμενη κοινωνία, θα έρθει για να αμφισβητήσει το status quo της μεγαλούπολης.
Ναι, αυτά τα Χριστούγεννα δεν υπήρξαν πολύ γιορτινά για την Γκόθαμ Σίτι: τα «φρικιά» ήρθαν για να επιβάλλουν την παρουσία τους. Ποιο είναι το αληθινά παράδοξο; Όλες οι ελπίδες της πόλης για την επιστροφή στην κανονικότητα περνάνε μέσα από ένα άλλο «φρικιό», μέσα από έναν άλλο «ξένο». Ο μοναχικός και μυστηριώδης Μπάτμαν, η φιγούρα του σκοτεινού εκδικητή που έχει κάνει την εμφάνισή του εδώ και μερικά χρόνια στην πόλη θα έρθει να την προστατέψει. Και ας ξέρει πως πολεμάει ανθρώπους περίπου όμοιούς του και υπερασπίζεται την εύρυθμη λειτουργία μιας κοινωνίας ξένης για τον ίδιο.
«Τι πρόβλημα έχετε με τον Πιγκουίνο; Μήπως θέλετε να είστε το μοναδικό φρικιό σε αυτή την πόλη;», θα τον ρωτήσει ο πάντα διορατικός, πιστός του Αλφρεντ. Σε μια κρίση ειλικρίνειας θα το παραδεχθεί -μάλλον περισσότερο στον εαυτό του- και ο ίδιος ο Μπάτμαν. «Με ζηλεύεις γιατί εγώ είμαι γνήσιο φρικιό, ενώ εσύ πρέπει να φοράς μάσκα», θα του πει ο Πιγκουίνος και ο Μπάτμαν θα απαντήσει: «Μάλλον έχεις δίκιο». Θα ερωτευτεί παράφορα την Κατ-Γούμαν γιατί θα την αντιληφθεί ως όμοιά του -«δεν το βλέπεις πως είμαστε το ίδιο, κομμένοι στα δύο;», θα της πει παραδομένος στον έρωτά του απέναντί της- αλλά δεν θα τολμήσει να αγκαλιάσει την σκοτεινή και απόκοσμη, κοινή τους φύση. Θα επιχειρήσει να την κάνει και αυτή «κανονική»: αυτονόητα θα αποτύχει.
Αυτός ο Μπάτμαν δεν είναι ένας τυπικός υπερήρωας: είναι μια καταραμένη, μοναχική ψυχή που δίνει μάχη να θεωρηθεί τμήμα αυτής της πόλης. Αλλά μάταια: πάντα θα είναι ξένος. Και αυτοί οι αντίπαλοί του δεν είναι τυπικοί αντίπαλοι ενός υπερήρωα: πίσω από την φαινομενική απειλή τους, είναι υπάρξεις πληγωμένες, υπάρξεις που διψούν για συμπερίληψη, υπάρξεις έτοιμες να χρησιμοποιήσουν βία για να εκδικηθούν για την καταπίεσή τους. Η συμμαχία τους θα ταρακουνήσει την πόλη, θα την τρομάξει, θα την φέρει προ των ευθυνών της. Και ο Μπάτμαν ως εγγυητής της τάξης και της ασφάλειας είναι αναπόφευκτα και ένας μεγάλος προδότης του είδους του: μια μεγάλη τραγωδία.
Τι καλύτερος εμπορικός συνδυασμός για μια ταινία: ένας υπερδημοφιλής υπερήρωας που δρα με φόντο το χριστουγεννιάτικο, υπερκαταναλωτικό περιβάλλον. Ναι, υπό άλλες συνθήκες έτσι θα ήταν. Όμως όταν ο Τιμ Μπάρτον παρουσίασε το μακρινό 1992 το «Batman Returns» ήταν ένας δημιουργός με πολύ διευρυμένες ανησυχίες και με τεράστια αλλεργία στις συμβατικές ιστορίες. Ύψωσε αδιάλλακτα το μεσαίο του δάκτυλο σε όλους εκείνους που επιθυμούσαν ένα υπερηρωικό blocbuster συνδυασμένο με την παιδική χαρά των Χριστουγέννων και παρέδωσε στα αποσβολωμένα κοινά της εποχής ένα σκοτεινό παραμύθι, μια αντι-ηρωική αλληγορία για την κοινωνία των διαχωρισμών.
Το «Batman Returns» υπήρξε μια πρωτοποριακή ταινία από πολλές σκοπιές. Τόσο πρωτοποριακή που ποτέ και κανείς δεν κατάφερε να παράξει κάτι ανάλογο – ούτε το ίδιο το υπερηρωικό σινεμά που γνώρισε μέρες δόξας τις επόμενες δεκαετίες, ούτε ο ίδιος ο Μπάρτον που σταδιακά εξελίχθηκε σε αγαπημένο παιδί της Disney, ούτε κανείς. Το «Batman Returns» υπήρξε μια χριστουγεννιάτικη ταινία που αποδόμησε το πνεύμα των Χριστουγέννων. Και ταυτόχρονα, υπήρξε μια υπερηρωική ταινία που αποδόμησε το υπερηρωικό είδος και μάλιστα, πριν καλά-καλά αυτό το τελευταίο συγκροτηθεί ως τέτοιο. Τήρησε άψογα την ισορροπία ανάμεσα στην αγάπη προς το genre και την ασέβεια απέναντι στους βασικούς του κανόνες, το οδήγησε μακριά από τους μανιχαϊστικους διαχωρισμούς περί απόλυτου Καλού και απόλυτου Κακού, καθόρισε το γκρίζο σύμπαν του Σκοτεινού Ιππότη.
Το «Batman Returns» είναι η χριστουγεννιάτικη ταινία που αξίζει να παρακολουθείς κάθε Χριστούγεννα. Και αν σου πάρει ένα κομμάτι της ψυχής σου μην πανικοβληθείς: αν μπεις στην ουσία του, θα το επισκεφθείς και στις επόμενες γιορτές. Προσοχή μόνο, μην σπαταλήσεις μεμιάς όλες τις ζωές σου φέτος. Κράτα μερικές και για τα επόμενα Χριστούγεννα.