Ήταν δεδομένο, δεν θα μπορούσε να γίνει και αλλιώς: από την στιγμή που η συγκεκριμένη ταινία έγινε γνωστό πως «ανέβηκε» στην διαδικτυακή πλατφόρμα του Netflix προκάλεσε πάταγο, έχει φτάσει πλέον σε μια σειρά από χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, να φιγουράρει στην κορυφή των προτιμήσεων του κοινού. Και πως θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά από τη στιγμή που στον τίτλο της βρίσκεται μια λέξη-κλειδί, που έκανε μεγάλο χαμό τα προηγούμενα δύο χρόνια στον πλανήτη της ποπ κουλτούρας…
Ο λόγος για την ρώσικη ταινία «Chernobyl 1986», μια ταινία που μάλλον δεν θα υπήρχε καν αν δεν είχε προηγηθεί το άτυπο «ξαδερφάκι» της με τον κατά μια λέξη πιο μικρό τίτλο (μιλάμε φυσικά για το «Chernobyl»), η μίνι σειρά του HBO, που έκανε άπειρο κόσμο είτε να «επιστρέψει» νοητά είτε να μάθει για πρώτη φορά το γεγονός που καθόρισε το 1986 έπειτα από την έκρηξη του ομώνυμου σταθμού πυρηνικής ενέργειας στη Σοβιετική Ένωση.
Ανάμεσα στους άπειρους θεατές που την λάτρεψαν ωστόσο δεν ήταν λίγοι και εκείνοι που θεώρησαν την δημιουργία του HBO ως ένα είδος «αμερικάνικης προπαγάνδας». Μπορεί άλλωστε ο Ψυχρός Πόλεμος να έχει τελειώσει αλλά όπως και να το κάνουμε η επιστροφή στο συγκεκριμένο ιστορικό, τραγικό γεγονός μέσα από τα αμερικάνικα βλέμματα δεν θα μπορούσε παρά να εμπεριέχει διάφορων ειδών ενστάσεις αναφορικά με την αποτύπωση της αλήθειας. Το «Chernobyl 1986» είναι με άλλα λόγια, η ρώσικη απάντηση στη δημιουργία του HBO.
Θα περίμενε κανείς πως μια τέτοια προσπάθεια θα αποτελούσε μια αμιγώς πολιτική αντιπαραβολή στη σειρά του 2019. Ωστόσο οι δημιουργοί της δεν κάνουν ακριβώς αυτό και εδώ ακριβώς έγκειται και η ευστοχία της προσπάθειάς τους. Αντί το «Chernobyl 1986» να επιχειρήσει να μιλήσει πολιτικά, ακολουθεί μια… αμερικάνικη μέθοδο όταν πρόκειται να γίνει η αφήγηση ενός τραγικού γεγονότος που έμεινε στην ιστορία. Επικεντρώνεται στους ανθρώπους που έζησαν το γεγονός, σκύβει στην προσωπική εμπειρία και όχι στο εύρος του γεγονότος καθευαυτού. Ό,τι έκανε δηλαδή το Χόλιγουντ στο περίπου με αντίστοιχες δημιουργίες όπως το «Pearl Harbor» ή ο «Τιτανικός».
Πρωταγωνίστρια του «Chernobyl 1986» είναι μια νεαρή, όμορφη μητέρα, η οποία ζει με τον μικρό της γιο στην κωμόπολη που βρίσκεται κοντά στον μοιραίο πυρηνικό σταθμό. Στο μαγαζί που δουλεύει, σκάει κάποια στιγμή ο εφηβικός της έρωτας, ένας πυροσβέστης (γεγονός που δεν χρειάζεται να είναι κανείς μάντης για να καταλάβει πως θα παίξει ρόλο στη συνέχεια) και εξ’ αρχής γίνεται κατανοητό πως αυτός είναι ο πατέρας του μικρού. Και ενώ αρχικά τα πάντα πάνε καλά και ένας μεγάλος έρωτας γεννιέται ξανά, η μεγάλη έκρηξη που θα αλλάξει τα πάντα συμβαίνει.
«Την κοίταξα κατάματα. Δεν έχω ξαναδεί τέτοια φωτιά. Έχει δική της ζωή», λένε οι πυροσβέστες που αρχικά αναλαμβάνουν να σβήσουν την αρχική φωτιά και σύντομα ο πανικός και η αγωνία καταλαμβάνουν τα πάντα στη μικρή κωμόπολη. Μέσα σε αυτό το κλίμα, οι δυο πρωταγωνιστές θα πρέπει να προσπαθήσουν όχι απλά για την ζωή τους αλλά και για το να παραμείνουν μαζί…
Θα έλεγε κανείς πως αν το «Chernobyl 1986» θέλει να απαντήσει αποτελεσματικά και με πολιτικούς όρους στην σειρά του HBO, τότε ακολουθεί τη λάθος διαδρομή. Άλλωστε εκ πρώτης όψεως το να φτιάξεις ένα ρομάντζο και να το τοποθετήσεις μέσα σε ένα σκηνικό καταστροφής παραπέμπει σε αποπολιτικοποίηση της προσπάθειας. Όμως, το Χόλιγουντ δεν είναι χαζό και αυτή η ρώσικη ταινία έχει μάθει από αυτό: όταν επικεντρώνεσαι σε μια προσωπική ιστορία επιβίωσης και έρωτα ταυτόχρονα, αναδεικνύεις κάτι βαθιά (έστω και υπόρρητα) πολιτικό. Ότι κάτω από τα κρατικά λάθη που παράγουν τραγωδίες βρίσκονται αληθινοί άνθρωποι με σάρκα και οστά, με τις δικές τους αγωνίες που είναι ανεξάρτητες από τις κρατικές πολιτικές και πολλές φορές βρίσκονται σε ευθεία σύγκρουση με αυτές.
Εν τέλει, αυτό είναι που καθορίζει μια χώρα: οι άνθρωποι της και οι ιστορίες τους, που ποτέ δεν θα γραφτούν στα κιτάπια της επίσημης και απρόσωπης ιστορίας. Αυτό ακριβώς επιχειρεί να κάνει το «Chernobyl 1986» και το μήνυμά του δεν είναι εθνικό αλλά παγκόσμιο και οικουμενικό. Κάποιος που θα ήταν προκατειλημμένος με τη σοβιετική ιστορία θα μπορούσε βέβαια να ισχυριστεί πως αυτή ακριβώς η μεθοδολογία «ξεπλένει» τις κρατικές πολιτικές της Σοβιετικής Ένωσης και αποπροσανατολίζει από την ουσία των γεγονότων. Όμως, τι ειρωνεία: αν ήταν συνεπής θα έπρεπε να πει κάτι αντίστοιχο και για άπειρες αντίστοιχες δημιουργίες της αμερικάνικης κινηματογραφικής βιομηχανίας…