Δυο παλιοί εχθροί, ο Μάνος Κατράκης και ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, με μνήμες και σημάδια σε κορμί και μυαλό από μια σπαραχτική εμφύλια σύρραξη, στέκονται ξανά ο ένας απέναντι στον άλλον. Μόνο που αυτή την φορά δεν δείχνουν καμία αδελφοκτόνο διάθεση, συνειδητοποιώντας ότι και οι ίδιοι έπεσαν θύματα καθώς λησμόνησαν ότι κυρίαρχο χρέος του ανθρώπου είναι ο σεβασμός και η αγάπη προς τον όμοιό του.
Η συνάντηση των δύο μεγάλων ηθοποιών (που είχαν λάβει αμφότεροι μέρος στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην πραγματικότητα) συμβαίνει στο πλαίσιο της ταινίας «Ταξίδι στα Κύθηρα». Το πρώτο σκέλος της τριλογίας του σπουδαίου Θεόδωρου Αγγελόπουλου, η οποία συμπληρώθηκε τα επόμενα χρόνια με τα φιλμ «Ο Μελισσοκόμος» και «Τοπίο στην Ομίχλη», με την συγκεκριμένη ωστόσο να θεωρείται από πολλούς η πλέον ανθρώπινη και ποιητική δουλειά του βραβευμένου Έλληνα σκηνοθέτη.
Ήταν υποψήφια για Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών, τον οποίο δεν κατέκτησε αν και έλαβε τόσο βραβείο σεναρίου όσο και το βραβείο της Διεθνούς Ομοσπονδίας Κριτικής Ταινιών Κινηματογράφου (FIPRESCI), ενώ στη δική μας μνήμη έχει χαραχθεί ακόμη περισσότερο ως η τελευταία κινηματογραφική παρουσία του άφταστου Μάνου Κατράκη.
Σε αυτήν την ταινία υποδύεται τον Σπύρο. Έναν παλιό κομμουνιστή που μετά από 32 χρόνια εξορίας στην πρώην Σοβιετική Ένωση, επιστρέφει στην Ελλάδα την οποία είχε εγκαταλείψει μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου.
Χρησιμοποιώντας μαεστρικά την ιδιαίτερη φωτογραφία του Γιώργου Αρβανίτη, ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος δημιουργεί εκείνη την ατμόσφαιρα της σκοτεινής εποχής, που οι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με ένα παρόν άμεσα συνδεμένο με το παρελθόν, δημιουργημένο από την δική τους διαδρομή και τις επιλογές τους οι οποίες και τελικά τους καθόρισαν.
Γεμάτη συμβολισμούς και αλληγορίες, η ταινία προφανώς αποτελεί ένα πολιτικό σχολιασμό της περιπετειώδους πορείας της χώρας, κυρίως όμως στέκεται στον αντίκτυπο όχι μόνο στον τόπο, αλλά και στους ανθρώπους. Τόσο σε επίπεδο ατομικό όσο και σε αυτό της κοινωνίας, προδομένοι από την στρεβλή αίσθηση αγάπης και ευθύνης απέναντι, αλήθεια, σε ποιους;
Η στιγμή της συνάντησης του αριστερού Κατράκη με τον δεξιό Παπαγιαννόπουλο, πάντα για τις ανάγκες του σεναρίου, μεταφέρει σε μια σκηνή που δεν διαρκεί παραπάνω από τρία λεπτά, ολόκληρη την νεότερη ελληνική ιστορία, με τον Αγγελόπουλο να χρειάζεται –όπως συνήθως- ελάχιστες λέξεις για να πει –δια στόματος Διονύση Παπαγιαννόπουλου- τα πράγματα με το όνομά τους…
«Μας βάλανε και πολεμήσαμε… Βγάλαμε τα μάτια μας. Εσύ από εδώ, εγώ από την άλλη μεριά. Χάσαμε κι οι δυο… Ο άνθρωπος με τον άνθρωπο, ο λύκος με το λύκο. Τίποτα δεν απόμεινε εδώ πέρα».