Η επιστροφή του δημιουργικού διδύμου Λάνθιμου-Φιλίππου (σκηνοθέτης ο πρώτος, σεναριογράφος ο δεύτερος) δεν θα μπορούσε να είναι πιο πολυαναμενόμενη.
Φρόντισε για αυτό η ακριβώς προηγούμενη ταινία τους, ο αριστουργηματικός «Αστακός».
Το cyberpunk παραμύθι με τον Κόλιν Φάρελ και την Έλενα Μπόναμ Κάρτερ, μια φιλοσοφική αλληγορία εξελισσόμενη σε ένα δυστοπικό, εφιαλτικό και πέρα για πέρα σουρεαλιστικό περιβάλλον, πέτυχε αυτό που δεν κατάφεραν οι Λάνθιμος-Φιλίππου με τον «Κυνόδοντα» και τις «Άλπεις»: καθολική αναγνώριση και παραδοχή. Μέχρι και οι πιο ορκισμένοι εχθροί τους υποκλίθηκαν.
Η «Δολοφονία του Ιερού Ελαφιού», η δεύτερη κατά σειρά αγγλόφωνη δημιουργία τους, είναι ταυτόχρονα και το δεύτερο κατά σειρά αριστούργημά τους. Μεταπηδώντας σε ένα νέο είδος -αν η ταινία πρέπει να χαρακτηριστεί κάπως, ο ορισμός του μεταφυσικού θρίλερ μάλλον της ταιριάζει καλύτερα-, αλλά κρατώντας πάντα το χαρακτηριστικό στυλ στην αφήγηση και τις ερμηνείες που με τα χρόνια θα μείνει γνωστό ως «λανθιμικό σινεμά», οι Έλληνες δημιουργοί κάνουν ξανά παπάδες.
Αν αύριο ο Λάνθιμος και ο Φιλίππου σταματούσαν να κάνουν ταινίες, δυο πράγματα θα συνέβαιναν. Καταρχήν, το παγκόσμιο σινεμά θα φτώχαινε και μια από τις πιο φρέσκες κινηματογραφικές ματιές της εποχής μας θα χανόταν.
Κατά δεύτερον, οι κινηματογραφόφιλοι θα χωριζόντουσαν σε δυο μεριές. Σε αυτούς που θα θεωρούσαν πως η καλύτερη ταινία τους είναι ο «Αστακός» και σε αυτούς που θα υποστήριζαν πως αυτή είναι το «Ελάφι». Και μάλλον αυτό θα έμενε ως αιώνιο, αναπάντητο δίλημμα.
Ναι, είναι τόσο καλή η νέα τους ταινία.
Με τον Κόλιν Φάρελ να βρίσκεται πάλι στον βασικό ρόλο, υποδυόμενος έναν πλούσιο και πετυχημένο γιατρό που έχει μια περίεργη και μυστηριώδη προσωπική σχέση με έναν 16χρονο πιτσιρικά και την εντυπωσιακή (και εμφανισιακά και υποκριτικά) Νικόλ Κίντμαν στον ρόλο της γυναίκας του, οι Λάνθιμος-Φιλίππου γυρίζουν μια ταινία που είναι ξεκάθαρος φόρος τιμής στον Στάνλεϊ Κιούμπρικ.
Δεν είναι υπερβολή να ειπωθεί: αν ο Νόλαν και ο Βιλνέβ διεκδικούν αυτή τη στιγμή τον χαρακτηρισμό του «νέου Κιούμπρικ» (με διαφορετικούς όρους ο καθένας) και φυσικά προωθούνται από το Χόλιγουντ για αυτό, ο Λάνθιμος με την τελευταία του ταινία τους αφήνει χιλιόμετρα πίσω. Η «Δολοφονία του Ιερού Ελαφιού» είναι μια ταινία που αν κάποιος μας έλεγε πως την γύρισε ο Κιούμπρικ πριν πεθάνει και απλά την ανακαλύψαμε τώρα, μάλλον θα τον πιστεύαμε.
Μια μεγαλοαστική οικογένεια, μέσα στην ευτυχία και επιτυχία, με το αμερικάνικο όνειρο να μοιάζει κομμένο και ραμμένο για αυτή, χάνει την ησυχία της όταν ένας πιτσιρικάς που είναι εμμονικός με τον «μπαμπά» της οικογένειας (η ταινία μας αποκαλύπτει σιγά-σιγά τι παίζει μεταξύ τους) γίνεται απίστευτα φορτικός και, τελικά, η παρουσία του κάνει την ίδια την ασφάλεια της οικογένειας να απειλείται.
Στα χέρια άλλου σκηνοθέτη, αυτό το θρίλερ θα ήταν μια ταινία που έχουμε δει άπειρες φορές. Όμως όχι στα χέρια του Λάνθιμου. Και ειδικά σε μια φάση που έχει αποφασίσει να τιμήσει τόσο αισθητικά όσο και σε επίπεδο περιεχομένου τον Κιούμπρικ.
Η Νικόλ Κίντμαν μοιάζει να είναι ο ίδιος χαρακτήρας από τα «Μάτια Ερμητικά Κλειστά», το περιβάλλον της αστικής κοινωνίας έτσι όπως «ζωντανεύει» από τον Λάνθιμο παραπέμπει ευθέως στην τελευταία ταινία του μεγάλου Αμερικανού σκηονοθέτη, ενώ τα κάδρα, τα μονόπλανα και η γενική κινηματογράφηση «φωνάζουν» Κιούμπρικ.
Δεν θα πρέπει να θεωρηθεί φυσικά πως η «Δολοφονία του Ιερού Ελαφιού» είναι μια αντιγραφή του «Μάτια Ερμητικά Κλειστά». Αυτό θα ήταν πολύ άδικο. Πρόκειται για φόρο τιμής, μα με εντελώς πρωτότυπο περιεχόμενο. Και φυσικά για διεύρυνση του κιουμπρικού προβληματισμού αναφορικά με τον θεσμό της οικογένειας και όχι με απλή αναπαραγωγή.
Ο προβληματισμός του Κιούμπρικ αναφορικά με τον θεσμό της οικογένειας, η ανάγκη του να αποδομήσει τις αρχές και τις αξίες της οικογενειακής εστίας, με βίαιο τρόπο στη «Λάμψη» και με σατιρικό τρόπο στα «Μάτια Ερμητικά Κλειστά», καθοδηγούν τον Λάνθιμο- αλλά μέχρι εκεί. Κατά τα άλλα, τόσο ο ίδιος όσο και το σενάριο του Φιλίππου, εγγράφονται με το σπαθί τους σε αυτό το πεδίο καλλιτεχνικού προβληματισμού.
Είναι δύσκολο να αναλύσεις το φιλοσοφικό περιεχόμενο του «Ελαφιού» χωρίς να προβείς σε spoiler (ίσως κάποια στιγμή να πρέπει να γίνει ένα αντίστοιχο κομμάτι γεμάτο spoiler για να πούμε ό,τι θέλουμε και να το ευχαριστηθούμε).
Το μόνο σίγουρο ωστόσο είναι πως αν μια από τις βασικές σας αξίες είναι η οικογένεια, αν είναι πεποίθησή σας πως από την οικογένεια δεν υπάρχει πιο ιερό πράγμα, τότε οι Φιλίππου-Λάνθιμος σας βγάζουν τη γλώσσα. Στην τελευταία τους ταινία κανιβαλίζουν τον συκεκριμένο θεσμό μέχρι εκεί που δεν πάει: μόνο η «Λάμψη» το έκανε πιο επιθετικά.
Και φυσικά, ο Αρονόφσκι που πρόσφατα πρόσβαλλε την νοημοσύνη μας με το «mother!» καλό θα ήταν να κάτσει να μελετήσει το «Ιερό Ελάφι» μπας και καταλάβει πώς ακριβώς γίνεται το σινεμά που θέλει αλλά -για την ώρα- είναι ανίκανος να κάνει…