Μια χρονιά, πολλές καλές ταινίες.
Το 2017 πέρασαν μερικά σκηνοθετικά -και όχι μόνο- «διαμάντια» από τη μεγάλη οθόνη, με τους σινεφίλ να κάνουν λόγο για ταινίες που αναμφίβολα αξίζει να δει κανείς.
Πέντε εξ’ αυτών σου παρουσιάζουμε απόψε.
Και καλά θα κάνεις -στην περίπτωση που δεν τις έχεις παρακολουθήσει ακόμα- να τις απολαύσεις με την κατάλληλη παρέα.
05. «Get Out» του Τζόρνταν Πιλ
Θα μπορούσαμε να το αποκαλέσουμε το καλύτερο horror της χρονιάς. Θα είχαμε δίκιο αναμφισβήτητα αλλά μάλλον ένας τόσο περιοριστικός ορισμός το αδικεί. Το «Get Out» είναι το horror της χρονιάς, η σάτιρα της χρονιάς, ένα από τα πιο αιχμηρά αντιρατσιστικά φιλμ της δεκαετίας, μια αλληγορία πάνω στην ίδια την ιστορία των ΗΠΑ. Ταυτόχρονα!
O μαύρος κωμικός Τζόρνταν Πιλ κάνει σεναριακούς και σκηνοθετικούς παπάδες στο ντεμπούτο του πίσω από την κάμερα και κλείνει το μάτι σε μια σειρά από (αγαπημένες του όπως κάνει μπαμ…) επιρροές της horror παράδοσης χωρίς ποτέ ωστόσο το δημιούργημά του να χάνει την πρωτοτυπία του. Το ακριβώς αντίθετο: η horror πρόταση του Πιλ είναι φρέσκια, καινούρια.
Μοιάζει κλισέ αλλά ναι, το «Get Out» επαναπροσδιορίζει το είδος και είναι δεδομένο πως τα επόμενα χρόνια θα είναι απλά το σημείο εκκίνησης για την ανάπτυξη ενός νέου ρεύματος. Ό,τι υπήρξε στα 70’s το «Ηelloween», ό,τι υπήρξε στα 90’s το «Scream», αυτό ακριβώς (αλλά με όρους αληθινής πρωτοτυπίας και όχι απλά αναβίωσης) είναι το «Get Out» για το horror στα 10’s.
04. «Η αποπλάνηση» της Σοφία Κόπολα
Ο πόλεμος είναι μια αντρική υπόθεση. Οι αποφάσεις παίρνονται από άντρες. Οι συμμετέχοντες σε αυτόν είναι άντρες. Οι χαρές έχουν να κάνουν με τις επιστροφές των αντρών και οι λύπες με τους θανάτους τους.
Όπως σε κάθε κρίσιμη στροφή της παγκόσμιας ιστορίας, οι γυναίκες μένουν έξω από το κάδρο των επίσημων αφηγήσεων. Διαβάζεις ιστορία και βλέπεις μόνο αντρικά ονόματα, λες και οι γυναίκες έχουν εξαφανιστεί από προσώπου Γης. Ο αμερικανικός εμφύλιος δεν αποτελεί εξαίρεση.
Αλλά η Σοφία Κόπολα είναι εδώ για να ξαναγράψει στην ιστορία. Ένα οικοτροφείο θηλέων θα δώσει καταφύγιο σε έναν τραυματισμένο στρατιώτη των Βορείων. Ένας άντρας βρίσκεται ξαφνικά στο έλεος εφτά γυναικών και ολόκληρη η πλοκή μεταφέρεται μέσα σε τέσσερις τοίχους. Το «έξω» είναι μια άλλη κατάσταση.
Το κλειστοφοβικό και στενό γυναικείο περιβάλλον είναι η αλήθεια αυτών των γυναικών και η εξουσία που κρατάνε στα χέρια τους απέναντι στον τραυματισμένο άντρα που έρχεται ξαφνικά να διαταράξει την ήρεμη αλλά και βαρετή καθημερινότητά τους είναι η αφορμή για την «γέννηση» πολλών επιμέρους φαινομένων.
Φανατικά φεμινιστικό αλλά με έναν δικό του τρόπο, κλειστοφοβικό όπως ακριβώς η ζωή της μέσης γυναίκας κατά την διάρκεια περιόδων που καθορίζονται από άντρες, σε αντίθεση με τα ανοιχτά και μεγαλοπρεπή πλάνα του Dunkirk, της έτερης (αντι)πολεμικής ταινίας της χρονιάς όπου όμως οι πρωταγωνιστές είναι άντρες (…), η «Αποπλάνηση» της Σοφία Κόπολα είναι μια από τις πιο έντονες κινηματογραφικές αποκαλύψεις του 2017.
03. «Nocturnal Animals» του Τομ Φορντ
Μόλις στην δεύτερη ταινία του, ο κυριλέ σχεδιαστής μόδας, Τομ Φορντ κοιτάει με αιχμηρή, αλύπητη αλλά και βαθιά μελαγχολική ειρωνεία την καθημερινότητα της αστικής τάξης και δημιουργεί ένα πολυδιάστατο αριστούργημα, τόσο έντονο και τόσο πολυεπίπεδο που πρέπει να «κάτσει» μέσα σου για να κριθεί, τόσο στιβαρό που κατασκηνώνει στο κεφάλι σου και δεν φεύγει μέχρι να το ξαναδείς.
Πρωτοποριακή δόμηση αφήγησης, κομψοτέχνημα αισθητικής και σεμιναριακό ως προς την εγκαθίδρυση ατμόσφαιρας, μια σπουδή πάνω στην μοναξιά και την επιθυμία της εκδίκησης, το «Nocturnal Animals», εξελισσόμενο σε δυο ταυτόχρονες πραγματικότητες (μια «αληθινή» και μια «λογοτεχνική» που προκύπτει από το μυθιστόρημα του πρώην άντρα της που διαβάζει η πρωταγωνίστρια) είναι δυο ταινίες υπό μορφή μίας: Ένα δράμα και ένα θρίλερ.
Ή μάλλον ένα θρίλερ στο καλούπι ενός δράματος. Για την ακρίβεια, ένα υποδειγματικό θρίλερ στο καλούπι ενός υποδειγματικού δράματος.
02. «Ο θάνατος του ιερού ελαφιού» του Γιώργου Λάνθιμου
Αντιγράφω (όχι πολύ) παλιά μου λόγια για να μην τα ξαναγράφω: Όταν ο Λάνθιμος παρουσίαζε στο παγκόσμιο σινεμά τον «Αστακό», δύσκολα θα φανταζόταν κανείς πως θα μπορούσε να προκύψει από τα χέρια του πιο ριζοσπαστική ταινία. Με το «Ελάφι» του όμως, ο Έλληνας δημιουργός (και φυσικά ο μόνιμος σεναριογράφος των ταινιών του, Ευθύμης Φιλίππου) ξεπερνά με χαρακτηριστική ευκολία τα προσδοκώμενα.
Γυρίζοντας μια ταινία που μοιάζει βγαλμένη από το περιβάλλον του «Μάτια Ερμητικά Κλειστά» (οι ομοιότητες σε αισθητικό επίπεδο μοιάζουν οφθαλμοφανείς) και εισχωρώντας στους θεματικούς προβληματισμούς του Κιούμπρικ έτσι όπως τους ανέλυσε τόσο στην τελευταία του ταινία όσο και στη Λάμψη, η τελευταία δημιουργία των Λάνθιμου – Φιλίππου είναι ένα εμβληματικό και αδιάλλακτο υψωμένο μεσαίο δάκτυλο στον θεσμό της οικογένειας.
Ο Λάνθιμος και ο Φιλίππου είναι ξεκάθαροι και δεν σηκώνουν συζήτηση: Ο καθαγιασμένος θεσμός της οικογένειας, για αυτούς, δεν είναι μια ζεστή και φιλόξενη εστία -όπως μας μαθαίνουν από μικρά παιδιά- αλλά ένα άγριο, βίαιο, ανταγωνιστικό σφαγείο, ένας θεσμός δομικά συντηρητικός και ιεραρχικός, δυνάμει ακόμα και δολοφονικός.
Μόνο η «Λάμψη» τόλμησε να φερθεί με τόση ασέβεια στην οικογένεια. Και αν ο Λάνθιμος δανείζεται την αισθητική και την ειρωνική ματιά από το «Μάτια Ερμητικά Κλειστά», η επέκταση των κιουμπρικών προβληματισμών (με ένα παραγόμενο αποτέλεσμα πέρα για πέρα πρωτότυπο πάντως) πατάει πάνω στην βίαιη διάθεση ενός «λανθιμικού» (μεν) μεταφυσικού θρίλερ (δε) που επιχειρεί να επαναπροσδιορίσει το είδος με αντίστοιχο της «Λάμψης» τρόπο. Ταινία-σπουδή…
01. «Blade Runner 2049» του Ντένις Βιλνέβ
Πως αγγίζεις ένα μύθο χωρίς να τον αλλοιώσεις; Πως να επεκτείνεις την ίδια την Ιστορία χωρίς να κατηγορηθείς για παραχάραξή της; Κι αν αποτύχεις; Και αν συνδέσεις το όνομα σου με μια τεράστια ιεροσυλία;
Το «Blade Runner 2049» είναι ένας πραγματικός κινηματογραφικός άθλος, ένα Sci-Fi θαύμα, το αδιαφιλονίκητο, απόλυτο αριστούργημα του 2017.
Ο Ντένις Βιλνέβ πιάνει το νήμα από εκεί που είχε μείνει όταν η πόρτα του ασανσέρ έκλεισε αφήνοντας πίσω της τον ντετέκτιβ Ντέκαρτ και το ανθρωποειδές Ρέιτσελ, χειρίζεται με αμέτρητο σεβασμό το μεγάλο μυστήριο της εξαφάνισής τους, ευλαβικά συνεχίζει την ιστορία του κλειστοφοβικού σύμπαντος που μας έκανε να θέλουμε να αναπνεύσουμε στο πρώτο μέρος, διατηρεί ανέγγιχτη τη φιλοσοφία του περιεχομένου και με μαεστρική σκηνοθετική δεξιοτεχνία το επαναπροσδιορίζει, το εμπλουτίζει και το προσγειώνει μεγαλοπρεπώς στην δεκαετία του ’10.
Ναι, ο Βιλνέβ πετυχαίνει ένα θαύμα. Αυτό που όλοι αντιλήφθηκαν ως περιττό όταν ανακοινώθηκε πως θα γυριστεί σίκουελ του Blade Runner, πλέον έχει μείνει ήδη ως αναγκαίο.
Στο σύμπαν του Blade Runner, εκεί που η αξία της ζωής δεν (θα έπρεπε να) καθορίζεται από βιολογικά χαρακτηριστικά και η εξέγερση για την ανάδειξη αυτής της αλήθειας είναι μια καθημερινή αναγκαιότητα, χρειαζόμαστε όσο τίποτα νέες συνειδητοποιήσεις, νέες εξεγέρσεις. Χρειαζόμαστε το προχώρημα της Ιστορίας και η Ιστορία προχωράει μέσα από την ανυπακοή. Ε-Π-Ο-Σ.