Αν σου έλεγαν να πας να δεις μια ταινία όπου πρωταγωνιστούν 400 άτομα, θα πήγαινες; Αν σου έλεγαν ότι και τα 400 άτομα έχουν την ίδια θέση και σημασία για την ταινία, θα την έβλεπες; Αν μέσα σε όλα αυτά σου έλεγαν ότι πρωταγωνιστούν ο γνωστός θεατράνθρωπος Ρομέο Καστελούτσι, οι Massive Attack, η Μαρίνα Αμπράμοβιτς και η Μαρία Ναυπλιώτου θα σε έψηνε;
Όχι, δεν προσπαθώ να χτίσω το πιο αταίριαστο παζλ του σινεμά. Σου λέω απλώς ότι μεταξύ του 2009 και του 2011 γυρίστηκε ένα φιλμ που όμοιό του δεν έχει υπάρξει ξανά. Μια ταινία που είναι μύθος πολύ πριν καν την δει κανείς. Γιατί πως αλλιώς θα χαρακτήριζες μια ταινία με γυρίσματα τριών ετών, περισσότερες από 700 ώρες κινηματογράφησης, που παρήγαγε και 13 σειρές;
Το DAU Freiheit είναι ένα μεγάλο πρότζεκτ. Είναι ταυτόχρονα η ταινία και ένα installation που έχει αρχίσει να στήνεται στο Βερολίνο και θα αποκαλυφθεί στον κόσμο προς τα μέσα του Οκτωβρίου με σκοπό να είναι έτοιμο στην επέτειο των 29 χρόνων από την πτώση του Τείχους, στις 2 Νοεμβρίου.
Μέσα σε αυτή την εγκατάσταση που θα αποτελέσει κομμάτι της Berliner Festspiele, όσοι επιθυμούν θα έχουν την ευκαιρία να ζήσουν εντός της και να αναμετρηθούν με έννοιες άλλων εποχών. Με τον απολυταρχισμό, με το καθεστώς, με την καταπίεση, με τη στέρηση της ελευθερίας, με το κοινόβιο, με τη στενή παρακολούθηση, με το στρατόπεδο συγκέντρωσης.
Ο Ρώσος σκηνοθέτης Ίλια Κρζανόφσκι αποφάσισε το 2005, ένα χρόνο μετά το σοκ που προκάλεσε στο κοινό με την ταινία του 4, να φτιάξει μια προσομοίωση ενός στρατοπέδου συγκέντρωσης του σταλινικού κράτους. Βρήκε μια έκταση 12.000 εκταρίων στο Χάρκοβο της Ουκρανίας, μάζεψε 400 καλλιτέχνες απ΄όλο τον κόσμο και ξεκίνησε να τραβάει με την κάμερα.
Μαζί με τον κινηματογραφιστή Γιούργκεν Γιούργκες που έχει δουλέψει στο παρελθόν με τον Κόπολα, τον Βιμ Βέντερς και τον Χάνεκε, ο Κρζανόφσκι έβαλε σε μια εθελούσια αιχμαλωσία τους ηθοποιούς του. Περισσότερο με ντοκιμαντέρ μοιάζει το DAU Freiheit παρά με μυθοπλασία.
Όσοι συμμετείχαν σε αυτή την τριετία 2009-2011, κλήθηκαν να φοράνε κάθε μέρα τα ίδια ρούχα, να τρώνε κάθε μέρα το ίδιο φαγητό και γενικώς να απαρνηθούν κάθε μορφής άνεση. Κάποιοι, όπως η Μαρία Ναυπλιώτου και ο μαέστρος Θεόδωρος Κουρεντζής, έπρεπε να συνηθίσουν σε ένα πολύ πιο σκληρό κλίμα τον χειμώνα.
Αυτό το εργαστήριο πειραματόζωων που έστησε, συμπύκνωσε 30 χρόνια γκουλάγκ σε μια τριετία. Και φυσικά μπορεί κανείς να το παρομοιάσει με σπουδαία έργα όλων των τεχνών. 1984, Truman Show, Κουρδιστό Πορτοκάλι σε κάποια σημεία του. Το πιο εξωπραγματικό είναι ότι κάποιοι από τους συμμετέχοντες σύναψαν σχέσεις σε αυτή την τριετία, άλλοι χώρισαν, άλλοι έκαναν παιδιά. Συνολικά γεννήθηκαν 14 παιδιά στην διάρκεια των γυρισμάτων.
Ήταν λες και οι ίδιοι οι συμμετέχοντες είχαν πείσει όλο τους το είναι ότι ζουν σε καθεστώς τρομοκρατίας, ότι δεν έχουν παρελθόν, ότι γεννήθηκαν μέσα στα γκουλάγκ και η ζωή τους θα πάρει τον δρόμο της μέσα σε αυτό το πλαίσιο.
Για να στήσει όλη την εγκατάσταση, ο Κρζανόφσκι βασίστηκε στην ιστορία του Λεβ Λαντάου, ενός Νομπελίστα επιστήμονα που δούλευε σε μια από τις μυστικές υπηρεσίες του σταλινικού κράτους και είδε ιδίοις όμμασι τι συνέβαινε από το 1938 μέχρι το 1968. Το DAU που υπάρχει στον τίτλο είναι από το ψευδώνυμό του. Μάλιστα, τον ρόλο του Ντάου έχει ο Θόδωρος Κουρεντζής!
Φυσικά για να γίνει πραγματικότητα ένα τέτοιο πρότζεκτ δεν μπορείς να είσαι νορμάλ σκηνοθέτης. Θα πρέπει από καιρό να έχεις απαρνηθεί σημεία της λογικής, φραγμούς που θα σε έκαναν να σπάσεις μπροστά στην ταλαιπωρία τόσων ανθρώπων. Έστω κι αν είναι επιλογή τους.
Όσοι συνεργάστηκαν με τον Κρζανόφσκι σε κάθε στάδιο της ταινίας (προπαραγωγή, παραγωγή, γυρίσματα, μοντάζ, edit ήχου, ακόμα και ηθοποιοί) έχουν να λένε για το πόσο αυταρχικός ήταν. Ή είχε επιλέξει να είναι. Ορισμένοι δημοσιογράφοι που είχαν το προνόμιο να βρίσκονται σε ένα κομμάτι των γυρισμάτων, τον αποκάλεσαν ανισόρροπο.
Μια νέα κοινωνία. Αυτό δόμησε ο Κρζανόφσκι. Κι όπως οι πάλαι ποτέ δημαγωγοί της δεκαετίας του ’30 έπεισαν τους ανθρώπους για το ηθικό, το δίκαιο και το αγνό του σκοπού τους, έτσι έπρεπε να λειτουργήσει κι αυτός. Σαν ένας δικτάτορας.
Το DAU Freiheit δεν πρόκειται να είναι κάτι εύκολο για να δεις. Ούτε σε διάρκεια ούτε σε περιεχόμενο. Θα σου δώσει πολλές μπουνιές στο στομάχι. Θα μας δώσει σε όλους. Αλλά μόνο το ότι θα δούμε με τα μάτια μας τον αντίστοιχο Πολίτη Κέιν του μέλλοντος, θα αρκεί!