Ίσως να ακουστεί κάπως ελιτίστικο. Για να μπορέσεις να αντιληφθείς μια παράσταση σκηνοθετών όπως ο Νίκος Καραθάνος πρέπει να έχεις περάσει μια ζύμωση στις μανιέρες του. Ταυτόχρονα όμως μπορεί να απαιτηθεί να αποτελείς μια λευκή κόλλα. Και το μόνο που χρειάζεται να έχεις είναι απόλυτη χαλάρωση. Να του παραδώσεις τον έλεγχο και να τραβήξεις σαν την πιο ανίκητη δίνη τα δρώμενα. Η Οπερέτα που βρίσκεται από τις αρχές Μαΐου και θα βρίσκεται ως τα μέσα περίπου του Ιουνίου στο Rex-Μαρίκα Κοτοπούλη δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την απόλυτη κυριαρχία πάνω σου.
Ο Νίκος Καραθάνος είναι ένας σκηνοθέτης που έχει κατακτήσει την τυφλή επιταγή. Ζητάει ένα συγκεκριμένο μπάτζετ, θέλει αφθονία ηθοποιών πάνω στη σκηνή, θέλει αυτούς που συνεργάζεται χρόνια και τους ξέρει καλά. Τους είχε στη Γκόλφω, τους είχε στον Βυσσινόκηπο, στις Όρνιθες, τους έχει και στην Οπερέτα. Οι παραστάσεις του χαρακτηρίζονται από ένα μεγαλείο. Ο Βυσσινόκηπος και οι Όρνιθες είχαν και τα «ναι μεν, αλλά» τους. Ακόμα κι αυτά βέβαια έχουν άλλο μέγεθος και άλλο ύψος όταν μιλάμε για τον Καραθάνο. Η Οπερέττα δεν έχει ούτε ένα τέτοιο. Ούτε ψήγμα.
Βασισμένο στο έργο ενός Πολωνού που διέφυγε στη Λατινική Αμερική την περίοδο του Β΄Παγκοσμίου, για να γλυτώσει από την σφαγή, η Οπερέτα είναι μια απερίγραπτα μοναδικού είδους κωμωδία. Όπως κι αν επιχειρήσεις να την αγγίξεις, όπως κι αν την κρίνεις.
Κάπου στο βασίλειο των Ιμαλαΐων διοργανώνεται ένας μεγάλος χορός από τον Πρίγκιπα και την σύζυγο του. Υψηλός προσκεκλημένος ο σχεδιαστής μόδας Φιόρ. Ένας πρωτοπόρος του σχεδίου, ένας χαράκτης της γραμμής του μέλλοντος. Έξω από το παλάτι ο Κόμης Αρισταίος και ο Βαρόνος Φιρουλέ ανταγωνίζονται για το ποιος θα κατακτήσει περισσότερες δεσποσύνες. Όλες πέφτουν εύκολα. Όλες τους φασόν. Εκτός από μία. Την ανέγγιχτη Αλμπερτίνα. Η πιο ταπεινή απ΄όλες είναι αυτή που τους ξαφνιάζει περισσότερο. Δεν θέλει τα ρούχα που φκιασιδώνουν τους ανθρώπους. Όλοι μας ερωτευόμαστε τους ντυμένους. Πόσοι από μας ερωτευόμαστε τους γυμνούς;
Μια επανάσταση. Η κυρίαρχη έννοια του έργου. Επανάσταση είναι η σφοδρότητα της θέλησης της Αλμπερτίνας. «Γυμνή, μόνο γυμνή» θέλει να είναι. Επανάσταση είναι η οπτική του Φιόρ γύρω από τα υφάσματα που θα καλύψουν το ανθρώπινο σώμα. Οι υπηρέτες που ξεριζώνουν τον δαρβινικό εφιάλτη του ανθρώπου είναι μια επανάσταση. Όλοι λέμε ότι η τωρινή μας μορφή, οι αντίτακτοι αντίχειρες είναι συνέχεια της εξέλιξης μας. Μέχρι τώρα η εξέλιξη αφορούσε εξώτερα και εμφανή στοιχεία. Στοιχεία σωματοδομής. Κι αν τα νέα στάδια της εξέλιξης είναι ενδότερα και μη μετρήσιμα; Αν το να αφεθούμε στην αγριότητα της ψυχής είναι μια ειμαρμένη; Ένα άχθος που είμαστε υποχρεωμένοι από τη μοίρα να το κρατήσουμε;
«Να ξεράσουμε τον εαυτό μας». Αυτή είναι η επώδυνα αναγκαία μορφή της επανάστασης για τον Καραθάνο. Να αντιστρέψουμε την γραμμικότητα του χρόνου, που ο ίδιος αντιλαμβάνεται σαν δύο χέρια που κάνουν τις μέρες του ακορντεόν. Μόνο έτσι αυτή η αθυρματισμένη έννοια που την παραδώσαμε αμαχητί μπορεί να βρει το Άβαλον της.
Οι μάσκες πιθήκων δεν είναι ο εκφυλισμός. Είναι η απόλυτη ειλικρίνεια. Αυτό είμαστε, αυτό να περιμένετε από εμάς. Η αλλοίωση είναι οι άρχοντες. Ο Πρίγκιπας, η σύζυγος του. Που θεωρούν ντροπή να ακουμπάει η μουσελίνα το σατέν. «Μπορεί να είμαστε και χειρότεροι σε αξία από τους απλούς ανθρώπους. Μπορεί να παίρνουμε κακές αποφάσεις. Όμως είναι πριγκιπικές. Και αυτό τ΄αλλάζει όλα» λέει ο Κώστας Μπερικόπουλος. «Η διαφορά είναι στον κώλο» τονίζουν με την Λυδία Φωτοπούλου. Ο πριγκιπικός κώλος δεν είναι ποτέ ορατός. Έτσι, ο λαός έχει την αίσθηση ότι ο βασιλιάς ή πρίγκιπας είναι ένα υψηλότερο ον. Ότι δεν έχει ανθρώπινες ανάγκες αφόδευσης. Είναι ημίθεος.
Η επανάσταση σπρώχνει τον κόσμο στην τελευταία του μέρα. Αν θα ξεκινήσει μια νέα ζωή δεν το ξέρει κανείς. Αυτό που ξέρει ο Καραθάνος, ο Γκομπρόβιτς 70 χρόνια πίσω και τόσοι άλλοι 10 αιώνες πίσω και 3 αιώνες μπροστά είναι ένα: το τέλος πρέπει να έρθει. Όλα αυτά που περιγράφω έχουν πολύ βαριές ακτίνες να εκπέμψουν. Πώς γίνεται να τις αντέξει η κωμωδία; Η οπερέτα; Μα, μόνο αυτή έχει την ικανότητα να το πετύχει. Ιδίως με τον τρόπο που την ξεχαρβάλωσε ο Καραθάνος. Σβήνοντας κάθε ίχνος συλλογικής πολιτικής. Η πολιτική είναι μια ατομική ιδιότητα. Χωρίς ταγούς και εκδούλευση.
Ο θίασος έχει μια ισόποση δόση πειθαρχίας στην κίνηση, αλλά και ελευθερίας. Ελευθερία να ξεχαρβαλωθεί κι αυτός. Να γίνει μια καρυωτακική κιθάρα. Η ελαφρότητα που δίνει η εικόνα των ηθοποιών να περπατούν στις μύτες, να ανοίγουν ακούσια, ανώμαλα τα χέρια τους περνάει τα μηνύματα της Οπερέτας με τον πιο καθαρό τρόπο. Έχουν σωστές αποστάσεις, παίρνουν σωστά τις θέσεις τους στον χώρο. Αυτή είναι η ευτυχία ενός σκηνοθέτη να δουλεύει με ικανότατους ηθοποιούς που να έχουν δουλέψει χρόνια μαζί. Ο Καραθάνος είναι ο Ομπράντοβιτς του θεάτρου μας.
Φτάνοντας ως την προηγούμενη τελεία ξέρω ότι όσο κι αν θέλω να γράψω περισσότερα, δεν είναι αναγκαίο. Η βίωση αυτής της εμπειρίας ευτυχώς με κρατάει. Ξέρω ότι το ίδιο έχει συμβεί σε όσους την έχουν δει. Υποθέτω μετά βεβαιότητος ότι το ίδιο θα συμβεί και σε όσους ακολουθήσουν. Αρκεί να το κάνουν δοσμένοι ολοκληρωτικά χωρίς δικλείδες και φραγμούς.
Μετάφραση: Γιάννης Αστερής
Σκηνοθεσία: Νίκος Καραθάνος
Διασκευή: Νίκος Καραθάνος, Γιάννης Αστερής
Σκηνικά-κοστούμια: Έλλη Παπαγεωργακοπούλου
Μουσική: Άγγελος Τριανταφύλλου
Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
Κίνηση: Αμάλια Μπένετ
Βοηθός σκηνοθέτης: Μαρίσσα Τριανταφυλλίδου
Βοηθός σκηνοθέτη: Ιωάννα Μπιτούνη
Βοηθοί σκηνογράφου: Μυρτώ Λάμπρου, Δημήτρης Αγγέλης, Τζίνα Ηλιοπούλου
Βοηθοί ενδυματολόγου: Στέλλα Γάσπαρη-Κάκαρη, Μαρίνα Μουρτζή, Λίνα Σταυροπούλου
Φωτογράφος παράστασης: Πάτροκλος Σκαφίδας
Διανομή (με αλφαβητική σειρά)
Χάρης Ανδριανός, Αλέξανδρος Βαρδαξόγλου, Μαρία Διακοπαναγιώτου, Βασιλική Δρίβα,
Πάρις Θωμόπουλος, Νίκος Καραθάνος, Ευαγγελία Καρακατσάνη, Νάντια Κοντογεώργη, Κώστας Κορωναίος, Νίκος Λεκάκης, Κώστας Μπερικόπουλος, Ιωάννα Μπιτούνη, Εύη Σαουλίδου, Μιχάλης Σαράντης, Έλενα Τοπαλίδου, Άγγελος Τριανταφύλλου, Χάρης Φραγκούλης, Λυδία Φωτοπούλου, Γαλήνη Χατζηπασχάλη
Μουσικοί επί σκηνής:
Ilya Algaer (κοντραμπάσο), Γιώργος Δούσος (γκάιντα, καβάλ, ντουντούκ, κλαρίνο, φλάουτο), Διονύσης Κοκόλης ( τρομπέτα), Μενέλαος Μωραΐτης(τούμπα), Κώστας Νικολόπουλος (κιθάρα), Βασίλης Παναγιωτόπουλος ( τρομπόνι), Ιάκωβος Παυλόπουλος (κρουστά), Άγγελος Τριανταφύλλου (πιάνο)