Η Ελλάδα δεν είναι μόνο η χώρα των ποικιλόμορφων και εκπάγλου ομορφιάς παραλιών, της ασύγκριτης νησιώτικης ακτογραμμής, του ξακουστού διεθνώς καλοκαιριού και της εντυπωσιακής κατά τόπους χλωρίδας στην ενδοχώρα.
Είναι και η χώρα των εντυπωσιακών γεφυριών, που σε πολλές περιπτώσεις θαρρείς ότι ξεφύτρωσαν μαζί με τη φυσική ομορφιά με την οποία συνεργούν για τη δημιουργία ενός τοπίου που θα μπορούσε να αποτελεί φημισμένο πίνακα ζωγραφικής. Ένα από αυτά τα γεφύρια είναι ελάχιστα γνωστό, μολονότι στέκει στην ελληνική Γη περισσότερο χρόνο από τα υπόλοιπα, πλην ελαχίστων. Συντριπτικά περισσότερο διότι έχει αντέξει σεισμούς και καταποντισμούς δύο χιλιετιών!
Πρόκειται για το γεφύρι στο χωριό Ξηροκάμπι της Λακωνίας, 15 χλμ. νότια της Σπάρτης. Αντίθετα με την ονομασία του, το Ξηροκάμπι είναι ένα χωριό πνιγμένο στο πράσινο και στο φαράγγι του Ανάκωλου μέσα από το οποίο περνάει ο Ερασίνος ποταμός στέκει ακόμα αλώβητο ένα θαύμα της ιστορίας της Λακωνίας. Ένα εκπληκτικό δείγμα αρχιτεκτονικής του 1ου αιώνα π.Χ., δομημένο με μοναδική μαεστρία, έτσι ώστε να είναι απολύτως χρηστικό, αλλά και χρήσιμο – αφού συνεχίζει να είναι πέρασμα – μετά από 2.100 χρόνια.
Η βάση του γεφυριού αποτελείται από λαξεμένους τεράστιους ογκόλιθους, στους οποίους έχουν «σκαρφαλώσει» πολλές σειρές από λαξεμένες πέτρες. Το τόξο διαγράφει ημικύκλιο ακτίνας 3,70 μέτρων, αποτελείται από σφηνόλιθους 32 σειρών και στο εσωτερικό του το πλάτος και το βάθος είναι 0,38μ. και 0,57μ. αντίστοιχα.
Η τεχνική του τόξου σφηνοειδών λίθων πρωτοεμφανίζεται στην ιστορία σαν χαρακτηριστικό της ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής. Η χρήση των πολυγωνικών τοίχων με ευθείες οριζόντιες συνδέσεις είναι χαρακτηριστική αρχή της ελληνιστικής εποχής. Εκ τούτων προκύπτει η εξής αντίθεση: στο ίδιο κτίσμα παρουσιάζονται δύο τεχνοτροπίες, αυτή της ρωμαϊκής εποχής (απ’ το 30 π.Χ. κι έπειτα) κι εκείνη των ελληνιστικών χρόνων (323 π.Χ.- 30 π.Χ).
Ήταν δύσκολο για τους αρχαιολόγους να το χρονολογήσουν με ακρίβεια, καθώς οι δύο «τάσεις» συγκρούονταν. Η επιστημονική άποψη που επικράτησε πάντως είναι ότι αποτελεί δημιούργημα της ύστερης ελληνιστικής περιόδου (100 π.Χ – 30 π.Χ.) και πιθανότατα Σπαρτιατών τεχνητών. Ο λόγος είναι ότι ο δρόμος αυτός ήταν πάντα σε χρήση από τους Σπαρτιάτες, ιδίως όταν τα καλοκαίρια χρησιμοποιούσαν την Καρδαμύλη ως επίνειο.
Η ονομασία του από τότε που η κατασκευή του αποδόθηκε σε αυτή την περίοδο είναι «ελληνικό γεφύρι» ή «ελληνιστική γέφυρα». Θεωρείται η αρχαιότερη εν ενεργεία γέφυρα της Ευρώπης. Σίγουρα αυτός ο τίτλος ανήκει τυπικά σε κάποιο από τα τέσσερα μυκηναϊκά γεφύρια της Αργολίδας (με γνωστότερο αυτό της Καζάρμας), ωστόσο το κτίσμα στο Ξηροκάμπι είναι σαφώς πιο σημαντικό και έχει τα χαρακτηριστικά κανονικής γέφυρας, ενώνοντας τις δύο όχθες ενός ποταμού.