Κάτι λιγότερο από ένας μήνας απομένει για το φετινό χειμερινό ηλιοστάσιο. Συγκεκριμένα, στις 21 Δεκεμβρίου αυτού του έτους και ώρα 11:19, ο ήλιος θα βρεθεί στη μεγαλύτερη δυνατή απόσταση νοτίως του ισημερινού. Θα είναι η μικρότερη σε διάρκεια ημέρα του χρόνου και ουσιαστικά θα σηματοδοτήσει την έναρξη του χειμώνα. Κάτι που γνώριζαν οι αρχαίοι Έλληνες και σύμφωνα με έρευνες φαίνεται ότι αποτυπώνεται στην Αμφίπολη!
Οι αγγλοσαξονικοί λαοί ήταν και αυτοί γνώστες του φαινομένου. Μάλιστα το είχαν συνδέσει με την «επάνοδο» του ήλιου στο βόριο ημισφαίριο και το συνόδευαν με παγανιστικές γιορτές και με φωτιές, το γνωστό «Yule Log». Φυσικά, το μνημείο το οποίο θεωρείται ταυτόσημο με αυτήν την κατάσταση δεν είναι άλλο από το περίφημο Στόουνχετζ. Φαίνεται, όμως, ότι δεν είναι το μόνο και όπως υποστηρίζει ο Θανάσης Φουρλής, κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στον Τύμβο Καστά.
Τι έβλεπε ο Λέων της Αμφίπολης
Ένα από τα πρώτα ερωτήματα που διατυπώθηκαν, πριν καν ολοκληρωθούν οι σχετικά πρόσφατες ανασκαφές που έφεραν στην επιφάνεια ολόκληρο το μνημείο στην πλήρη μεγαλοπρέπειά του, αφορούσε τον Λέοντα της Αμφίπολης.
Κατά καιρούς είχαν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες, αλλά εκείνο που άλλαξε τα δεδομένα ήταν οι αποκαλύψεις μετά τις ανασκαφές. Οι υπεύθυνοι ξεκαθάρισαν πως από τα ευρήματα προέκυπτε η βεβαιότητα ότι η αρχική θέση του γλυπτού ήταν διαφορετική από εκείνη στην οποία βρέθηκε.
Οι αρχαιολόγοι τον «τοποθέτησαν» πάνω στον Τύμβο. Επομένως η αρχική σκέψη ότι ο Λέων στεκόταν ως φρουρός του ποταμού Στρυμόνα έπαψαν να έχουν βάση. Αργότερα έκανε την εμφάνισή της η μελέτη του αρχαιολόγου Μόσχου Οταντζή. Σύμφωνα με αυτήν η Εγνατία Οδός περνούσε ανάμεσα στους δύο λόφους της περιοχής. Εφόσον κάτι τέτοιο ήταν σωστό, πάλι προέκυπτε «θέμα» με τον Λέοντα. Ουσιαστικά θα φαινόταν ότι γυρίζει την πλάτη του στους ταξιδιώτες, κάτι που δεν έδειχνε να βγάζει νόημα.
Ανάμεσα σε άλλα, ορισμένοι υποστήριξαν πως ενδεχομένως μια προέκταση της κατεύθυνσης του βλέμματος του γλυπτού θα δημιουργούσε μια ευθεία γραμμή που θα έφτανε μέχρι το ναό της Αρτέμιδος στην Έφεσο. Άλλοι, πάλι, το προχώρησαν ακόμη περισσότερο, φτάνοντας μέχρι την πολύ πιο μακρινή Βαβυλώνα!
Τι υποστηρίζει ο Θανάσης Φουρλής
Ο ιδιώτης ερευνητής Θανάσης Φουρλής έρχεται να προτείνει μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση και ερμηνεία. Υποστηρίζει ότι όχι μόνο ο Λέων αλλά και ολόκληρο το μνημείο της Αμφίπολης σχετίζεται με το χειμερινό ηλιοστάσιο. Χωρίς να παραβλέπει τις υπόλοιπες χρήσεις του, προσθέτει και αυτήν, τονίζοντας ότι ουσιαστικά συμβαίνει κάτι αντίστοιχο με αυτό στο Στόουνχετζ ή και αλλού.
Ο εκ Φλωρεντίας ορμώμενος ερευνητής μελέτησε την αστρονομία και τους διαθέσιμους χάρτες για να καταλήξει στο εξής συμπέρασμα. Ο Λέων ήταν με τέτοιο τρόπο τοποθετημένος και προσανατολισμένος ώστε ακριβώς την ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου, η ανατολή του ήλιου πρώτα «χαιρετά» τον Λέοντα και στη συνέχεια λούζει στο φως το υπόλοιπο ταφικό μνημείο!
Ο έμπειρος ερευνητής και μέλος της Ιταλικής εταιρείας Αρχαιοαστρονομίας κατά καιρούς έχει παρουσιάσει ανάλογες έρευνες στο Πολυτεχνείο του Μιλάνου και σχετικά πρόσφατα μίλησε και στο iefimerida, υπερασπιζόμενος την δική του θεωρία. Αναφέρει χαρακτηριστικά ότι προσομοίωσε με ειδικά προγράμματα τον ουρανό της Αμφίπολης στο δεύτερο μισό του 4ου αιώνα π.Χ. και συνεχίζει λέγοντας:
«Στην υπόθεση μου το αζιμούθιο συμμορφώνεται πλήρως με τα αποτελέσματα των εργασιών του αρχιτέκτονα Μιχάλη Λεφαντζή. Επιπλέον, υπάρχει μια ισχυρή ένδειξη: το σύμβολο της σπείρας που βρέθηκε ως διακόσμηση στην οροφή του δεύτερου θαλάμου. Η σπείρα έρχεται από την προϊστορική εποχή και περιγράφει τον κύκλο της αναγέννησης ή την ανάσταση και τη διαδρομή του Ήλιου κατά το ηλιακό έτος. Συναντάται σε πλήθος αστρονομικά προσανατολισμένων μνημείων, ειδικά σε αυτά που συσχετίζονται με τις ισημερίες και τα ηλιοστάσια.
Ως ημερομηνία της αστρονομικής αυτής προσομοίωσης επέλεξα το δεύτερο μισό του 4ου αιώνα π.Χ. και περίπου την περίοδο της κατασκευής του τάφου. Η ακριβής ημερομηνία δεν έχει σημασία τόσο πολύ έτσι κι αλλιώς. Η απόκλιση του ήλιου, λόγω της μεταπτωτικής κίνησης της Γης είναι τόσο μικρή που μπορούμε ακόμα σήμερα να δούμε την ανατολή του ηλίου κάτω από τις ίδιες συνθήκες»…