Πολλά άρθρα έχουν γραφτεί για τα καθημερινά και πιο συχνά λάθη που συναντάμε στον γραπτό λόγο, ειδικά μετά την γιγάντωση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην καθημερινή μας επικοινωνία και ενημέρωση. Κανένα λάθος τόσο συχνό όσο η χρήση του «ότι» χωρίς κόμμα, σε προτάσεις που θα έπρεπε να χρησιμοποιείται το «ό,τι».
Οι λέξεις «ό,τι» και «ότι» είναι οπτικά πολύ παρόμοιες, στην καθομιλουμένη, η προφορά των δύο λέξεων είναι σχεδόν ίδια, η διαφορά μπορεί να μην έχει διδαχθεί επαρκώς στο σχολείο ή να μην έχει εμπεδωθεί, οι προτάσεις στις οποίες χρησιμοποιούνται αυτά τα δύο μπορεί να είναι σύνθετες και να προκαλούν σύγχυση. Επίσης κατά την ταχεία συγγραφή, μπορεί να γίνει εύκολα λάθος. Αυτοί είναι οι λόγοι για να είναι τόσο διαδεδομένη η μη χρήση του «ό,τι».
Πώς όμως θα μπορούμε να τα ξεχωρίζουμε και να επιλέγουμε τον σωστό τύπο; Η απάντηση βρίσκεται στον τρόπο χρήση τους στη γλώσσα μας.
- «Ότι»:
- Χρησιμοποιείται ως σύνδεσμος.
- Εισάγει εξαρτημένες προτάσεις που δηλώνουν ότι κάτι είναι αληθινό ή ότι κάποιος πιστεύει ή λέει κάτι.
- Παράδειγμα: «Ξέρω ότι έρχεται.» (Εδώ, «ότι» εισάγει την εξαρτημένη πρόταση «έρχεται».)
- «Ό,τι»:
- Χρησιμοποιείται ως αντωνυμία.
- Σημαίνει «οτιδήποτε» ή «όλα όσα».
- Παράδειγμα: «Πάρε ό,τι θέλεις.» (Εδώ, «ό,τι» σημαίνει «οτιδήποτε θέλεις».)
Ο πιο απλό τρόπος για να τσεκάρετε γρήγορα στο μυαλό σας ποιο από τα δύο πρέπει να βάλετε στην πρότασή σας είναι να δοκιμάσετε να αντικαταστήσετε στην πρότασή σας το ότι με το οτιδήποτε. Αν στέκει νοηματικά, τότε πρέπει να γράψετε ό,τι. Όμοιώς λειτουργεί μία δοκιμή για το αντίθετο, να το αντικαταστήσετε με το πως. Σ’ αυτή την περίπτωση, αν στέκει νοηματικά, πρέπει να γράψετε ότι.
9/10 το γράφουν με «ει»: Το ρήμα με τα 6 γράμματα που εξακολουθούν να κάνουν σχεδόν όλοι λάθος
Η χρήση του «ό,τι» ως αντωνυμίας (που σημαίνει «οτιδήποτε» ή «όλα όσα») στη νεοελληνική γλώσσα έχει τις ρίζες της στην αρχαία ελληνική. Ωστόσο, η μορφή με κόμμα, δηλαδή το «ό,τι», έγινε πιο διαδεδομένη και σαφώς διακριτή από το «ότι» με την ανάπτυξη της νεοελληνικής γραμματικής και ορθογραφίας.
Στην αρχαία ελληνική, η διάκριση αυτή γινόταν κυρίως με διαφορετικές λέξεις και μορφές, αλλά η εξέλιξη της γλώσσας και η απλοποίηση των τύπων οδήγησαν στην ανάγκη για σαφή διαχωρισμό μέσω της στίξης στη νεότερη εποχή. Οι πρώτες καταγραφές που δείχνουν τη χρήση του «ό,τι» με τη σημερινή του σημασία προέρχονται από τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο, όταν η γλώσσα άρχισε να εξελίσσεται προς τη μορφή της νεοελληνικής.
Ο συστηματικός διαχωρισμός και η χρήση του κόμματος για να διακρίνει τις δύο μορφές (αντωνυμία και σύνδεσμος) έγινε πιο σταθερός με την κωδικοποίηση της γραμματικής και της ορθογραφίας στην εποχή του Νέου Ελληνισμού, δηλαδή από τον 19ο αιώνα και μετά. Αυτή η περίοδος ήταν καθοριστική για την τυποποίηση πολλών γραμματικών και ορθογραφικών κανόνων στη νεοελληνική γλώσσα.
Συνοπτικά, το «ό,τι» χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα με διαφορετικές μορφές, αλλά η συγκεκριμένη μορφή με το κόμμα για διακριτό σκοπό καθιερώθηκε σταδιακά με την εξέλιξη και τυποποίηση της νεοελληνικής γλώσσας, ιδιαίτερα από τον 19ο αιώνα και μετά.