Με τα τρίτα μεγαλύτερα κοιτάσματα φυσικού αερίου και μεγάλα αποθέματα πετρελαίου, το Κατάρ είναι μια χώρα με δύναμη και επιρροή δυσανάλογα μεγάλη σε σχέση με το μέγεθός της. Έχει ένα από τα υψηλότερα κατά κεφαλή εισοδήματα στον πλανήτη, ενώ αντίστοιχα υψηλός είναι και ο Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης. Φτάνουν, όμως, αυτά για να χαρακτηριστεί επίγειος παράδεισος;
Η έκτασή του είναι μόλις 11.637 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Για να πάρετε μια τάξη μεγέθους, η Κρήτη είναι 8.336 και η Πελοπόννησος 21.439 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Κι όμως αυτή η μικρή κουκίδα στο χάρτη στο ανατολικό τμήμα της Αραβικής Χερσονήσου είναι μια… μηχανή παραγωγής πλούτου. Το ΑΕΠ του φτάνει τα 330 δις δολάρια, ως ισοτιμία αγοραστικής δύναμης και το κατά κεφαλή εισόδημα τα 130 χιλιάδες δολάρια το χρόνο. Αυτά τα νούμερα ωστόσο δεν ισχύουν για όλους τους κατοίκους του. Άλλωστε το Κατάρ έχει το εξής παράδοξο. Από τα περίπου 2.600.000 άτομα που ζουν εκεί, μόλις 313.000 χιλιάδες είναι πολίτες της χώρας και τα υπόλοιπα 2,3 εκατομμύρια είναι μετανάστες.
Πόλος έλξης εργατικού δυναμικού
Η εντυπωσιακή ανάπτυξη της χώρας δεν θα μπορούσε να βασιστεί στον ντόπιο παράγοντα. Επομένως, όταν το Κατάρ άρχισε να κάνει τα άλματα προόδου τα οποία έχει καταγράψει, βασίστηκε στο εργατικό δυναμικό από το εξωτερικό. Οι ανάγκες σε επιστημονικό προσωπικό, όπως για παράδειγμα γιατροί, ή τεχνολογικό προσωπικό για τις κατασκευές (μηχανικοί), προσέλκυσαν υψηλού μορφωτικού επιπέδου δυναμικό.
Επιστήμονες και προσωπικό ακραίας εξειδίκευσης έσπευσε στη χώρα εξαιτίας πολλών πλεονεκτημάτων, κυρίως οικονομικών. Είναι χαρακτηριστικό ότι η φορολογία στο Κατάρ είναι 0 (ολογράφως μηδέν)! Ναι, σωστά διαβάζετε. Είτε μιλάμε για μόνιμους κατοίκους είτε για ξένους εργαζόμενους, το κράτος δεν εισπράττει φόρους. Η ευημερία είναι τέτοια που δεν τους χρειάζεται. Η μόνη υποχρέωση καταβολής φόρων αφορά τις ξένες επιχειρήσεις στις οποίες επιβάλλεται φόρος επί των καθαρών εταιρικών κερδών ύψους 10%. Ιδιαίτερα χαμηλός δηλαδή σε σχέση με ό,τι ισχύει στην Ευρώπη.
Παράλληλα το εξειδικευμένο προσωπικό συνήθως απολαμβάνει πολύ περισσότερα. Τα «πακέτα» που προσφέρονται είναι άκρως δελεαστικά. Πέρα από τους πολύ υψηλούς μισθούς (τα 3.500 ευρώ προσφέρονται για… πλάκα) και την μηδενική φορολογία, οι εταιρείες διαθέτουν πολλές επιπλέον παροχές. Επιδόματα στέγασης και μετακίνησης, αεροπορικά εισιτήρια και πρόσβαση σε δομές υποστήριξης είναι μόνο μερικά από αυτά.
Στα παραπάνω οφείλουμε να προσθέσουμε ακόμη και τον πολύ χαμηλό συντελεστή ΦΠΑ (μόλις 5%) κι έτσι έχουμε μια εικόνα για το πόσο δελεαστικό είναι ένα ταξίδι για ημιμόνιμη εγκατάσταση εκεί. Στον αντίποδα, ο ξένος εργαζόμενος έχει την υποχρέωση να συνάψει ιδιωτική ασφάλιση αφού το κράτος δεν τον καλύπτει στο θέμα των συντάξεων. Μικρό το κακό, θα πείτε, αν συγκριθεί με όλα τα υπόλοιπα υπέρ.
Μηδενική εγκληματικότητα
Ακόμη ένας τομέας για τον οποίο το Κατάρ μπορεί να υπερηφανεύεται είναι τα πάρα πολύ χαμηλά ποσοστά εγκληματικότητας. Σχεδόν μηδενικά. Τα σοβαρά εγκλήματα είναι σπάνια και οι περισσότερες παραβάσεις αφορούν συνήθως μικροκλοπές ή παραβιάσεις του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας.
Προφανώς υπάρχουν λόγοι που συμβαίνει κάτι τέτοιο. Τα πολύ υψηλά εισοδήματα, η υψηλή κοινωνική συνοχή και τα προγράμματα κοινωνικής υποστήριξης αποτελούν σοβαρούς λόγους, αλλά δεν είναι οι μόνοι.
Στα παραπάνω πρέπει να προσθέσουμε τους πολύ αυστηρούς νόμους, σε συνδυασμό με την έντονη παρουσία αστυνομικών δυνάμεων. Ας είμαστε ειλικρινείς. Το γεγονός ότι μιλάμε για ένα κράτος που παρά το υπάρχον Σύνταγμα, ορισμένοι θεωρούν ακόμη απόλυτη μοναρχία, δεν είναι παράγοντας που δεν σχετίζεται με την ασφάλεια. Ακόμη κι αν αυτή έρχεται με… παραχωρήσεις.
Μετανάστες ενός κατώτερου Θεού
Ωστόσο αυτή είναι μόνο η μία όψη του… φεγγαριού. Η άλλη, η αθέατη, άρχισε να αχνοφαίνεται λίγο μετά την ανάληψη της διοργάνωσης του Παγκοσμίου Κυπέλλου πριν από δύο χρόνια. Το Κατάρ έγινε έτσι η πρώτη αραβική χώρα που θα φιλοξενούσε μια τέτοια διοργάνωση, υποσχόμενο στάδια και εγκαταστάσεις πέρα από κάθε φαντασία.
Και, φυσικά, αυτά δεν θα κατασκευάζονταν μόνα τους ούτε θα μπορούσαν να τα χτίσουν επιστήμονες. Για αυτά χρειάζονταν ανειδίκευτοι εργάτες οι οποίοι ήρθαν να προστεθούν στην άλλη μεγάλη ανάγκη που προέκυψε μετά την εισροή τόσων ξένων. Την ανάγκη για οικιακές βοηθούς. Και σε αυτά τα δύο πεδία η κάλυψη προέκυψε με άνδρες από την Ινδία και τις γύρω χώρες και γυναίκες από τις Φιλιππίνες.
Τότε ήταν με αφορμή πάμπολλες καταγγελίες στα εργοτάξια που έγινε γνωστό το τι συμβαίνει. Αν και οι αξιωματούχοι του Κατάρ επιχείρησαν πολλάκις να υποβαθμίσουν όσα έβλεπαν το φως της δημοσιότητας, οι αποκαλύψεις πήραν μορφή χιονοστιβάδας. Αποκορύφωμα των όσων μαθαίναμε ήταν το γεγονός ότι ο εργάτης εκεί θεωρείτο περίπου ως κτήμα του ντόπιου εργοδότη του. Σε τέτοιο βαθμό ώστε να έχει το δικαίωμα να του κρατά ακόμη και το διαβατήριο, στερώντας του έτσι το δικαίωμα απλά να παραιτηθεί.
Ειδικά περιπτώσεις εργαζόμενων σε σπίτια οι περιγραφές και οι καταγγελίες για αιχμαλώτους ουσιαστική ήταν αμέτρητες. Την ίδια ώρα τα πράγματα ήταν ακόμη χειρότερα στον κατασκευαστικό κλάδο, όπου καταγράφονταν άθλιες συνθήκες εργασίας, ακόμη και θάνατοι πίσω από το φαινομενικά ειδυλλιακό τοπίο.
Πιέσεις για αλλαγές
Υπό το καθεστώς διεθνών πιέσεων, το Κατάρ, αφού πρώτα αρνήθηκε σε μεγάλο βαθμό την ύπαρξη τέτοιων καταστάσεων, προχώρησε σε μεταρρυθμίσεις. Ουσιαστικά επιχείρησε να εξωραΐσει την εικόνα του στο εξωτερικό όταν αντιλήφθηκε την ζημιά από τις πολυάριθμες καταγγελίες.
Και αυτό διότι ολοένα και περισσότεροι εξέφραζαν δισταγμούς στο να αποτελέσουν κομμάτι αυτής της κατάστασης και ουσιαστικά να την νομιμοποιήσουν. Σήμερα, οι περισσότεροι συμφωνούν ότι έχουν γίνει βήματα προς την σωστή κατεύθυνση. Επισημαίνουν πάντως ότι υπάρχει ακόμη αρκετή απόσταση για να γίνει λόγος για έναν παράδεισο που τους χωράει όλους. Ακόμη και τους ανειδίκευτους εργάτες…