Ήταν τέτοιες μέρες (και συγκεκριμένα 18 Νοεμβρίου) 1978 όταν στην μακρινή Γουιάνα 909 άνθρωποι έφευγαν από την ζωή καθοδηγούμενοι από τα παραληρήματα του αιρετικού ηγέτη τους Τζιμ Τζόουνς. Μέχρι να συμβεί το χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους, αυτή ήταν η τραγωδία με τους περισσότερους νεκρούς Αμερικανούς από περιστατικό σε περίοδο ειρήνης.
Πώς φτάσαμε όμως σε αυτήν την αποτρόπαια εξέλιξη; Για να ξετυλίξει κανείς το κουβάρι των γεγονότων θα πρέπει να γυρίσει πίσω στην δεκαετία του ’50. Ο νεαρός –τότε- Τζόουνς ήταν ένα νέος που είχε μεγαλώσει σε χριστιανικό περιβάλλον και ονειρευόταν να γίνει πάστορας στην Πεντηκοστιανή Εκκλησία. Σύντομα αντιλήφθηκε ότι τα «πιστεύω» του διέφεραν σε σημαντικό βαθμό, ενώ πλούτισε την ιδεολογία του και με τις διδαχές του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού, βλέποντας κοινά στοιχεία σε αυτές τις πολιτικές προσεγγίσεις με την θρησκεία.
Οι προθέσεις του ήταν αρχικά μάλλον αγαθές και τον οδήγησαν μέχρι την Καλιφόρνια καθώς εκεί περίμενε να βρει περισσότερα ανοιχτά αυτιά για το κήρυγμά του, σε σχέση με την πολύ πιο συντηρητική Ιντιανάπολις. Έχοντας επηρεαστεί από τις ιδέες αρκετών μαύρων ακτιβιστών, βρήκε αρκετή απήχηση ανάμεσα στους φυλετικά κατατρεγμένους, φτιάχνοντας έτσι μια βάση ακολούθων, που μοιράζονταν το ίδιο όραμα για μια κοινωνία δίχως διακρίσεις. Μέχρι τότε κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί καν πώς αυτό το γκρουπ περιπλανώμενων θα έφτανε στο σημείο να απασχολήσει την επικαιρότητα με τον τρόπο που έγινε μερικά χρόνια αργότερα…
Ιδιαίτερα ενεργός στην κοινωνία, ο Τζόουνς αποτελούσε παράδειγμα με την ζωή και την δράση του. Με την σύζυγό του, μάλιστα, υιοθέτησαν παιδιά διαφορετικών εθνικοτήτων, δημιουργώντας αυτό που ονομάστηκε «Οικογένεια του Ουράνιου Τόξου». Αξίζει να αναφερθεί ότι ήταν οι πρώτοι λευκοί που υιοθέτησαν μαύρο παιδί σε ολόκληρη την πολιτεία της Ιντιάνα, ενώ ανάμεσα στις διάφορες τιμητικές διακρίσεις που έλαβε, ξεχωρίζει εκείνη από τον απόλυτο υπέρμαχο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Μάρτιν Λούθερ Κινγκ…
Ο σχιζοφρενής Τζιμ Τζόουνς
Πάντως ήδη από την δεκαετία του ’60 ο Τζόουνς άρχισε να χάνεται στις διαδρομές του μυαλού, συνδυάζοντας πολλές διδαχές. Όπως αποκάλυψε, είχε οράματα για επικείμενο πυρηνικό όλεθρο, ενώ την ίδια ώρα αυτές οι φοβίες για «Αποκαλυπτικό Ολοκαύτωμα» μπερδεύτηκαν με την πολιτική και την θρησκεία. Ο «Ναός των Ανθρώπων», όπως λεγόταν πλέον η ομάδα του, δεν αναζητούσε μόνο την θρησκευτική αλήθεια, αλλά και ένα μέρος που θα μπορούσε να στεγάσει τα όνειρά του για την δημιουργία ενός «Θεϊκού Οικονομικού Σοσιαλισμού», όπου δεν θα υπήρχε φτώχεια ή ιδιοκτησία και τα μέλη της κοινότητας θα βοηθούσαν ανιδιοτελώς το ένα το άλλο.
Ωστόσο δεν ήταν μόνο αυτός ο λόγος για τον οποίο ο Τζόουνς έψαχνε τρόπο να εγκαταλείψει τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Δείχνοντας σημάδια ότι πλέον είχε περάσει τα όρια της σχιζοφρένειας, ανακάλυπτε παντού εχθρούς, ενθάρρυνε τους πιστούς του να φτάνουν στο σημείο να καταδίδουν άλλους ως… πράκτορες και την ίδια ώρα στη δημοσιότητα έβγαιναν και κάποιες καταγγελίες. Ορισμένες για κακοποίηση (κυρίως γυναικών και παιδιών) αλλά και από γιατρούς που τον κατηγορούσαν για απατεώνα αφού πλέον είχε το θράσος να υποστηρίζει ότι θεράπευε ακόμη και τον καρκίνο κατά την διάρκεια των κηρυγμάτων του.
Η λύση που έψαχνε ο ημίτρελος Τζιμ Τζόουνς ήρθε από την Γουιάνα. Πληροφορήθηκε ότι εκεί υπήρχε διαθέσιμη μια έκταση γης στην οποία φαντασιώθηκε ότι θα φιλοξενούσε τον ίδιο και τους ακόλουθούς του. Γνώριζε την περιοχή από τότε που ήταν ακόμη βρετανική αποικία καθώς είχε βρεθεί εκεί ως ιεραπόστολος και χρησιμοποίησε τις γνωριμίες που είχε κάνει με τοπικούς αξιωματούχους για να πετύχει τον σκοπό του. Έτσι κατόρθωσε να αποκτήσει με ενοικίαση περίπου 3.000 εκτάρια άγονης και άνυδρης γης και με την προσωπική εργασία των εκατοντάδων μελών της αίρεσής του, κόπιασαν για να την μετατρέψουν στον επίγειο παράδεισο που επιθυμούσαν.
Αποδείχτηκε ότι η θεωρία από την πράξη απέχουν πολύ… Οι κακουχίες αυτού του σκληροτράχηλου και αφιλόξενου μέρους, στις παρυφές της ζούγκλας και μακριά από νερό, έκαμψαν το ηθικό πολλών μελών. Και η αντίληψη της δυσαρέσκειας και της αμφισβήτησης έκανε τον Τζόουνς ακόμη πιο παρανοϊκό. Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα πολλοί είχαν καταλάβει ότι δεν ήταν μέλη μιας ειρηνικής κοινότητας, αλλά φυλακισμένοι και έρμαια στα καπρίτσια ενός σχιζοφρενή που πλέον μιλούσε σχεδόν αποκλειστικά για την επικείμενη καταστροφή του κόσμου και –ανάμεσα σε άλλα- τους υποχρέωνε να προετοιμάζονται μέσω εικονικών αυτοκτονιών.
Καταγγελίες για όσα συνέβαιναν στην Γουιάνα, στην «Τζόουνστάουν» όπως αποκαλούσαν «χαϊδευτικά» το μέρος που επίσημα έφερε τον τίτλο «Αγροτικό Πρόγραμμα Ναού των Ανθρώπων», έφτασαν μέχρι τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, αναγκάζοντας μέχρι και το Κογκρέσο να ασχοληθεί. Μετανιωμένα μέλη του cult και συγγενείς τους έπεισαν τον Δημοκρατικό Γερουσιαστή Λέο Ράιαν να ταξιδέψει μέχρι εκεί, συνοδευόμενος από δημοσιογράφους και ανεξάρτητους παρατηρητές.
Μετά την προσγείωσή τους σε κοντινό αεροδιάδρομο, έγιναν δεκτοί με θέρμη και ξεναγήθηκαν από τους παροικούντες, οι οποίοι επιχείρησαν να εξωραΐσουν πλήρως την εικόνα της κοινότητάς τους. Η αλήθεια είναι ότι το πέτυχαν. Την επόμενη ημέρα ο Ράιαν και οι συνεργάτες του ετοιμάζονταν να αποχωρήσουν χωρίς να έχουν διαπιστώσει κάτι τρομερό. Καθώς μετέβαιναν όμως προς τον αεροδιάδρομο, τους πλησίασαν αρκετά μέλη που μακριά από τον έλεγχο του παρανοϊκού ηγέτη και των ζηλωτών του, είπαν την αλήθεια για την κακοποίηση και την ανελευθερία του «Ναού» τους.
Η κατάσταση ξέφυγε πολύ γρήγορα, με αποτέλεσμα το σκηνικό να καταλήξει σε απόλυτη τραγωδία. Ένα από τα πρωτοπαλίκαρα του Τζόουνς επιτέθηκε στον Γερουσιαστή με μαχαίρι, την ώρα που ίδιος και η συνοδεία του έδιναν μάχη για να προλάβουν να επιβιβαστούν στο αεροπλάνο. Πέντε άτομα, ανάμεσά τους και ο πολιτικός, δεν τα κατάφεραν ποτέ…
Όταν οι αρχές της Γουιάνας αντιλήφθηκαν το περιστατικό, έσπευσαν στο σημείο, αλλά πλέον όλα είχαν τελειώσει. Ήρθαν αντιμέτωποι με ένα αποτρόπαιο θέαμα. 904 άνθρωποι, ανάμεσά τους πάνω από 300 παιδιά, κείτονταν νεκρά. Όπως προέκυψε αργότερα από μαρτυρίες επιζήσαντων, τα παιδιά ήταν τα πρώτα που πέθαναν. Οι γονείς τους τα υποχρέωσαν να πιουν ένα μείγμα στο οποίο υπήρχε δηλητήριο, οι περισσότεροι εξ αυτών χωρίς την θέλησή τους, αλλά υπό την απειλή των όπλων του μικρού στρατού που είχε φτιάξει ο Τζόουνς για την ασφάλειά του. Ο ίδιος είχε επίσης αυτοκτονήσει, αλλά με άλλον τρόπο. Στο κεφάλι του βρέθηκε καρφωμένη μια σφαίρα με την οποία έβαλε τέλος στην ουτοπική διαστροφή του, υπογράφοντας την μεγαλύτερη ανάλογη τραγωδία που είχε γνωρίσει η Αμερική από τους κάθε λογής «προφήτες» που στέρησαν τόσες και τόσες ζωές με τα παραληρήματα τους.