Έμεινε στην Ιστορία ως ο τάφος του Ατρέα ή του Αγαμέμνονα. Όμως οι σύγχρονοι μελετητές συμφωνούν ότι μάλλον δεν ανήκει σε κανέναν από τους δύο μυθικούς ηγεμόνες. Ακόμη κι έτσι –και παρά την σύλησή του ανά τους αιώνες- το συγκεκριμένο μνημείο διέθετε αρχαιολογικούς θησαυρούς την αξία των οποίων μόνο τα τελευταία χρόνια είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε.
Η ονομασία του οφείλεται στον Ερρίκο Σλήμαν ο οποίος πίστεψε ότι στεκόταν μπροστά στον τάφο ενός εκ των δύο βασιλέων. Με την ιστορικότητα του Τρωικού Πολέμου να παραμένει μια συζητήσιμη πτυχή, οι αρχαιολόγοι πλέον τείνουν στην άποψη ότι πιθανότατα εκεί ετάφη κάποιος άλλος ηγεμόνας των Μυκηνών, πιθανότατα προγενέστερος των δύο. Όπως και να έχει, πρόκειται για ένα μοναδικό μνημείο, το τελειότερο του είδους του. Στέκεται στον λόφο της Παναγίτσας από την εποχή του Χαλκού (περίπου το 1250 π.Χ) και είναι ο μεγαλύτερος θολωτός τάφος, με το πέτρινο υπέρθυρο πάνω από την πόρτα να ζυγίζει 120 τόνους και με διαστάσεις περίπου 8,3 x 5,2 x 1,2 μέτρα, να είναι το μεγαλύτερο στον κόσμο!
Εκείνος που εντόπισε το μνημείο το μακρινό 1878 ήταν ο αρχαιολόγος Παναγιώτης Σταματάκης ο οποίος διαπίστωσε ότι ο τάφος είχε συληθεί στο παρελθόν, με αποτέλεσμα ο περίφημος «θησαυρός» να έχει κάνει «φτερά» και να έχει εξαφανιστεί, άγνωστο προς ποια κατεύθυνση. Επιπλέον στο πέρασμα του χρόνου το μνημείο γνώρισε και άλλου τύπου «λεηλασίες» καθώς σημαντικά τμήματα του αρχιτεκτονικού διακόσμου εκλάπησαν τόσο από τον άθλιο λόρδο Έλγιν (που έχει ξεχωριστή θέση στους καταστροφείς των αρχαιοτήτων του τόπου μας) αλλά και τον Βελή Πασά (γιο του Αλή), με τα… λάφυρά τους να κοσμούν σήμερα τις προθήκες του Βρετανικού Μουσείου, όπως τόσα άλλα αντίστοιχα αντικείμενα από ολόκληρο τον κόσμο. Αργότερα ακολούθησαν άλλοι ευρωπαίοι «περιηγητές» που πήραν αυτά που ήθελαν δίχως να δώσουν λογαριασμό σε κανέναν, ενώ για αιώνες ο τάφος χρησιμοποιήθηκε από βοσκούς της περιοχής οι οποίοι επίσης –χωρίς να γνωρίζουν την σημασία του- συνέβαλαν στην καταστροφή του.
Ακόμη κι έτσι όμως, ο τάφος του Ατρέα ή τάφος του Αγαμέμνονα έκρυβε κι άλλα πολύτιμα μυστικά τα οποία για πολλά χρόνια παρέμεναν άγνωστα στα υπόγεια του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Ανάμεσα σε πολλά άλλα αντικείμενα το καλοκαίρι του 2020 οι μελετητές τα έβγαλαν στην επιφάνεια και χρησιμοποιώντας και το ημερολόγιο του Παναγιώτη Σταματάκη, επιχείρησαν να τους δώσουν την σωστή τους διάσταση και ξεχωριστή θέση στην πολιτιστική κληρονομιά μας. Ιδιαίτερη εντύπωση δημιούργησε ένα μικρό αντικείμενο φτιαγμένο από κόκκινο μάρμαρο της Λακωνίας. Σε αυτό το θραύσμα από το επιστήλιο μάλιστα υπάρχει πάνω σε έναν ρόδακα χαραγμένα τα λόγια: «1758 ήρθα εγό ω Παππαν (σ.σ άγνωστο όνομα, πιθανότατα κάποιο επώνυμο) μαζί με Μαρία, Μαριγώ, Ελένη, Παναγιώτης, Γεράσιμος, Αναστασ(σ.σ πιθανότατα Αναστάσιος)».
Μετά από σχεδόν 130 χρόνια καρτερικής υπομονής, το συγκεκριμένο θραύσμα μαζί με δύο αντίστοιχα από μουσεία της Γερμανίας, αποσπάσματα από τις σημειώσεις του Σταματάκη και άλλα πολύτιμα αντικείμενα όπως ίχνη από κοσμήματα, φύλλα χρυσού, ακόμη και μεταγενέστερα υπολείμματα ζώων (πιθανότατα από θυσίες) εκτέθηκαν στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, αλλάζοντας τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμασταν μέχρι πρόσφατα την σημασία του μνημείου. Μάλιστα όλα τα παραπάνω αναδύθηκαν από τις αποθήκες για τις ανάγκες της πολύ επιτυχημένης δράσης «Αθέατο Μουσείο», ενώ αναμένεται να αποτελέσουν την βάση για μια μεγάλη επιστημονική δημοσίευση στο μέλλον.