Δυο μέρες πριν τις πρόσφατες εθνικές εκλογές και ενώ είχε ήδη γίνει γνωστό πως Το Ποτάμι δεν θα κατέβει σε αυτές, ο Σταύρος Θεοδωράκης ανέβασε ένα ποστ στο προσωπικό του προφίλ στο Facebook όπου, απευθυνόμενος σε έναν υποθετικό πιτσιρικά που θα ήθελε να ψηφίσει Ποτάμι, εξηγούσε τους λόγους που το κόμμα του αποσύρθηκε από την εκλογική διαδικασία.
Η ιδιότυπη αυτή «επιστολή» ήταν -ας είμαστε ειλικρινείς- ένα μεγάλο συνονθύλευμα από κοινοτοπίες. Ούτε λίγο ούτε πολύ, ο Θεοδωράκης έλεγε πως ο λόγος που το κόμμα του βίωσε αυτή την τεράστια ήττα είχε να κάνει με το γεγονός ότι, σε ένα πολιτικό περιβάλλον που καθορίζεται από τα ψέμματα και τους ανούσιους εντυπωσιασμούς, το Ποτάμι αρνήθηκε να παίξει αυτό το παιχνίδι και έτσι, το πλήρωσε.
Όμως, ανεξάρτητα από το πως κρίνει κανείς την συμμετοχή στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό, οι αιτιολογήσεις περί απόσυρσης από αυτό οφείλουν να διαπνέονται από το ίδιο πνεύμα με εκείνες περί απόφασης για συμμετοχή σε αυτό. Για να το πούμε και πιο απλά: αργά θυμήθηκε ο Θεοδωράκης ότι η πολιτική δεν είναι παιχνίδι για αγίους. Στην τελική, δεν γίνεται να καταγγέλλεις ένα σύστημα όταν αποτυγχάνεις σε αυτό: αν σήμερα το Ποτάμι αποτυγχάνει επειδή δεν έπαιξε το παιχνίδι των ψεμμάτων, τότε το συμπέρασμα είναι πως όταν μπήκε στη Βουλή, πέτυχε επειδή έπαιξε το εν λόγω παιχνίδι.
Το Ποτάμι δεν κατέβηκε στις εκλογές διότι πρόκειται για ένα προσωποκεντρικό κόμμα σε τρομακτικό βαθμό (και προφανέστατα δεν είναι το μόνο). Κόμματα τόσο προσωποκεντρικά, τις περισσότερες φορές, πάσχουν από κεντρική στρατηγική. Υπάρχει ένα πρόσωπο που αποφασίζει για τις κινήσεις τους και ένα πλήθος από (ετερόκλητους πολλές φορές) πολιτικούς που απλά ακολουθούν.
Τη στιγμή που ο Θεοδωράκης ανέλαβε την πολιτική ευθύνη της συντριβής του Ποταμιού στις Ευρωεκλογές με το να παραιτηθεί από την ηγεσία του, αυτόματα το κόμμα βρέθηκε σε αδιέξοδο και δεν κατέβηκε στις εκλογές: οι μηχανισμοί για να συνεχίσει να ασκεί απρόσκοπτα την πολιτική του δραστηριότητα απλά δεν υπήρχαν διότι -επί της ουσίας- δεύτερο στέλεχος κάτω από τον Θεοδωράκη δεν υπάρχει στο Ποτάμι.
Οι λόγοι για τους οποίους το συγκεκριμένο κόμμα απέτυχε είναι προφανώς πολύ πιο σύνθετοι από τις απλοϊκές δημόσιες ερμηνείες του Θεοδωράκη. Η πραγματική είδηση ωστόσο στη συγκεκριμένη «απολογία» του στο Facebooβρίσκεται στο σημείο που ξεκαθαρίζει πως η απουσία του κόμματος από τις εθνικές εκλογές δεν σηματοδοτεί ούτε την παύση της λειτουργίας του ούτε τη διάλυσή του.
Ο Θεοδωράκης φαίνεται πως δεν είναι διατεθειμένος να αποσυρθεί από το πολιτικό σκηνικό. Φαίνεται πως το γεγονός ότι δεν διεκδίκησε καν τη συμμετοχή στην νέα Βουλή είναι κάτι που αντιλαμβάνεται ως απλά μια παρένθεση. Η ιστορία του Γιάνη Βαρουφάκη άλλωστε, που για πολλούς είχε τελειώσει από την πολιτική όταν έφυγε και από την κυβέρνηση Τσίπρα το 2015 για να επιστρέψει θριαμβευτικά τέσσερα χρόνια αργότερα, είναι μάλλον οδηγός για τέτοιου τύπου περιπτώσεις.
Το Ποτάμι βέβαια είναι πλέον ένα άχρηστο όχημα για τον Θεοδωράκη. Για λόγους τακτικής ίσως το χρησιμοποιήσει για λίγο καιρό ακόμα -μάλιστα, το κόμμα διοργάνωσε ήδη μια εκδήλωση/συζήτηση στο κέντρο της Αθήνας με θέμα τις ελληνοτουρκικές σχέσεις- αλλά η επιστροφή στους διαδρόμους του κοινοβουλίου δεν περνάει μέσα από μια απλή εξωκοινοβουλευτική δραστηριότητα: η μετάλλαξη σε αυτές τις περιπτώσεις είναι επιβαλλόμενη.
Ο Θεοδωράκης θα πρέπει άμεσα να βρει τους όρους με τους οποίους το Ποτάμι θα μετασχηματιστεί σε κάτι άλλο, σε κάτι ευρύτερο. Ή ίσως σε τμήμα κάτι ευρύτερου. Πρόκειται άλλωστε για τις εποχές των συνεχόμενων συνεργασιών και της δημιουργίας μετωπικών πολιτικών σχηματισμών: το Ποτάμι μπορεί να υπάρξει ως κρίσιμη συνιστώσα κάποιου εξ’ αυτών.
Η προηγούμενη συμμετοχή του σε μια συνεργασία κομμάτων -το ΚΙΝΑΛ- υπήρξε παντελώς αποτυχημένη αλλά αυτό δεν είναι ακριβώς δική του ευθύνη: είναι άλλωστε μάλλον προφανές πως η παντοδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ στο χώρο της κεντροαριστεράς υπήρξε τόσο μεγάλη που μόνο ένα κόμμα όπως το ΠΑΣΟΚ, με δυνατούς μηχανισμούς, ικανούς να εξισορροπούν την μειωμένη πολιτική επιρροή, θα μπορούσε να αντέξει. Αυτονόητα, τα κόμματα που βρέθηκαν να γυροφέρνουν στο χώρο της κεντροαριστεράς βρέθηκαν να έχουν ρόλο κομπάρσου στα παζάρια ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ.
Ο Αλέξης Τσίπρας έχει ήδη εξαγγείλει την έναρξη διεργασιών για νέο πολιτικό σχηματισμό που θα υπερβαίνει τα όρια του σημερινού ΣΥΡΙΖΑ. Το Ποτάμι δεν δηλώνει καν κεντροαριστερό αλλά τόσο το παρελθόν του στο ΚΙΝΑΛ όσο και το γεγονός ότι η βάση του κόμματος μοιάζει να βλέπει με πιο θετικό μάτι τον ΣΥΡΙΖΑ και όχι την Νέα Δημοκρατία, το βλέμμα του Σταύρου Θεοδωράκη μάλλον θα στραφεί με μεγάλη προσμονή στα παζάρια της Γεννηματά με τον Τσίπρα. Άλλωστε, σε περίπτωση που φτιαχτεί το νέο κόμμα που θα συμπεριλαμβάνει ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ, οι ηγεσίες και των δυο κομμάτων δεν θα έλεγαν όχι στο να συμπορευτεί μαζί τους ο Θεοδωράκης: τα οφέλη μπορούν να είναι και εκλογικά και επικοινωνιακά.
Πάντως, αν κάποιος έπρεπε να στοιχηματίσει αναφορικά με το πολιτικό μέλλον του Θεοδωράκη, το σοφότερο θα ήταν να ποντάρει στο ότι σύντομα θα τον δούμε σε κάποιο τηλεοπτικό πάνελ ως εξωκοινουβουλευτικό (μεν) εκπρόσωπο (δε) ενός νέου σχηματισμού κεντροαριστερών αναφορών…