Στην Ελλάδα επικρατεί ένα παράδοξο: κάθε χρόνο γιορτάζουμε την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου του 1940, μέρα η οποία αποτελεί ουσιαστικά την ημερομηνία της επίσημης εμπλοκής της Ελλάδας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Δεν γιορτάζουμε όμως την 9η Μαΐου, την ημέρα δηλαδή της οριστικής λήξης του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, την ημέρα που η ναζιστική Γερμανία ηττήθηκε και μια από τις πιο μαύρες περιόδους της ανθρωπότητας μπήκε οριστικά στο χρονοντούλαπο της ιστορίας.
Σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ευρώπη, στην Ελλάδα η επέτειος της 9ης Μαΐου είναι μια πολύ υποτιμημένη υπόθεση και έτσι, συν τοις άλλοις, χάνουμε την ευκαιρία να έχουμε μια αργία σε μια εποχή του χρόνου που το να μην δουλεύεις είναι μια άψογη συγκυρία για να κάνεις κάνα ταξίδι εκτός πόλης – διότι όπως και να το κάνουμε μια μίνι εκδρομούλα στις 9 Μάη με τον καιρό που έχει μια τέτοια μέρα δεν θα ήταν άσχημη φάση.
Αντίθετα, η 9η Μαΐου είναι ημέρα πανευρωπαϊκής μνήμης. Εορταστικές εκδηλώσεις μνήμης συντελούνται σε κάθε γωνιά της Ευρώπης, ακόμα και στη Γερμανία που υπήρξε η μεγάλη ηττημένη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Φυσικά, αυτό δεν είναι παράδοξο: το μεγαλύτερο κομμάτι της πολιτικής και μεταπολεμικής ιστορίας της Γερμανίας συνοδεύεται και από μια ταυτόχρονη προσπάθεια να αποτάξει από πάνω της την ρετσινιά της χώρας που «γέννησε» τον ναζισμό.
Η 9η Μάη είναι η ημερομηνία που έχει επικρατήσει να ονομάζεται ως «η ημέρα των λαών». Εναλλακτικά ως η ημέρα της «αντιφασιστικής νίκης των λαών». Και αν 74 χρόνια μετά την στρατιωτική ήττα του φασισμού, η πολιτική του ήττα παραμένει ακόμα μια ανοιχτή υπόθεση, το κλείσιμο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου αποτελεί ένα σημείο κομβικό για την παγκόσμια ιστορία.
Στις 8 Μαΐου του 1945, τα στρατεύματα της Σοβιετικής Ένωσης μπαίνουν στο Βερολίνο και ουσιαστικά δίνουν το καθοριστικό χτύπημα ήττας στο στρατό της ναζιστικής Γερμανίας. Η Σοβιετική Ένωση είναι η χώρα που ηγείται της επιχειρησιακής πλευράς της αντιφασιστικής νίκης αλλά το συμμαχικό αντιφασιστικό μέτωπο καθοδηγείται ταυτόχρονα, σε πολιτικό επίπεδο, τόσο από την Σοβιετική Ένωση όσο και από την Μεγάλη Βρετανία και τις ΗΠΑ.
Ακόμα και συμβολικά δηλαδή, η νίκη αυτή σηματοδοτεί την τελευταία ιστορική στιγμή που τα πιο παντοδύναμα κράτη του κόσμου συνασπίστηκαν για έναν κοινό σκοπό και η παράδοση των ναζιστικών στρατευμάτων την επόμενη μέρα, εκείνη της 9ης Μαΐου, σηματοδότησε την οριστική λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Τα επόμενα χρόνια προφανώς δεν ήταν ιδανικά. Βρήκαν άλλωστε την Ευρώπη διαλυμένη από τις οικονομικές επιπτώσεις ενός τόσο σκληρού πολέμου και την μετανάστευση να εκτοξεύεται. Συν τοις άλλοις, πάνω από πενήντα εκατομμύρια ανθρώπινες ψυχές είχαν χαθεί σε έναν από τους πιο σκληρούς πολέμους που γνώρισε ποτέ οι ανθρωπότητα.
Οι δυνάμεις που ηγήθηκαν της συντριβής του Χίτλερ μπήκαν σε έναν ανταγωνισμό αναφορικά με την παγκόσμια επιρροή. Ο πλανήτης χωρίστηκε στους συμμάχους των ΗΠΑ και αυτούς της Σοβιετικής Ένωσης. Ο «ψυχρός πόλεμος» μπορεί να μην ήταν ένας αληθινός πόλεμος αλλά περισσότερο μια σχηματική περιγραφή του κλίματος ανάμεσα στις δυο μεγάλες υπερδυνάμεις αλλά αφενός δημιούργησε αρκετούς περιφερειακούς πολέμους και αφετέρου έκανε όλο τον πλανήτη να φοβάται πως ανά πάσα στιγμή ο πόλεμος από συμβολικός θα γίνει αληθινός και πυρηνικά όπλα θα ξεκινήσουν τον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Αυτό όμως δεν έγινε ποτέ, γεγονός που κάνει την 9η Μαΐου μια πολύ σημαντική μέρα. 72 χρόνια μετά, μπορεί η κατάσταση σε παγκόσμιο επίπεδο να απέχει αρκετά από το να χαρακτηριστεί ιδανική, μπορεί η ανθρωπότητα να ταλαιπωρείται ακόμα από την μάστιγα των πολέμων, αλλά έστω κι έτσι, η «μαύρη στιγμή» της περιόδου 1939-1945 δεν επαναλήφθηκε ποτέ: ένα επίπεδο ιστορικής μνήμης διατήρησε σε ελεγχόμενα επίπεδα την πάγια μάστιγα του πολεμικού παραλογισμού.
Και είναι αυτή ακριβώς η έννοια, η έννοια της μνήμης που κόντρα στην αδράνεια της λήθης, κινητοποιεί την ανθρωπότητα προς ένα καλύτερο μέλλον. Η ικανότητα να θυμάσαι είναι η ικανότητα να προστατεύεις τον εαυτό σου από τα παρελθοντικά σου λάθη.
Στην ανθρωπότητα του 2017 όπου οι φασιστικές ιδέες, εν μέσω μιας πρωτοφανούς οικονομικής κρίσης, γνωρίζουν μια πρωτόγνωρη άνθιση, η μνήμη της 9ης Μαΐου είναι μια πολύ επίκαιρη και σημαντική υπόθεση.
Και στην Ελλάδα του 2017, όπου ναζιστικοί χαιρετισμοί λαμβάνουν χώρα χωρίς ιδιαίτερο πολιτικό κόστος, ίσως θα έπρεπε να αναπροσαρμόσουμε την σημασία που δίνεται σε μια τέτοια μέρα. Ίσως, πέρα από μια καλή ευκαιρία για μια αργία εν μέσω του ηλιόλουστου Μαΐου, η ανάδειξη της «ημέρας των λαών» να είναι ταυτόχρονα και μια πολύ μεγαλύτερη αναγκαιότητα.