Τα τελευταία χρόνια η Τήλος μας έδωσε πολλές ευκαιρίες να ασχοληθούμε μαζί της και να επαινέσουμε τα έργα που γίνονται εκεί. Έργα όχι μόνο από υλική σκοπιά, αλλά πολύ περισσότερο από την άυλη. Η ανθρωπιά, η ασφάλεια, τα χαμόγελα που βγαίνουν από το λήθαργο, η ενότητα, η αγάπη για το περιβάλλον είναι έργα που δεν μετριούνται με το χέρι, αλλά με την ψυχή.
Ήδη από το καλοκαίρι εδώ στο Menshouse πήραμε δύο αφορμές για να γράψουμε για την Τήλο (εδώ κι εδώ). Αυτές οι αφορμές οδήγησαν σε προσωπικές εκτιμήσεις κι απόψεις, κάτι που δεν καθίσταται ως δημοσιογραφική δουλειά. Γι΄αυτό απευθυνθήκαμε στον πλέον αρμόδιο άνθρωπο για να μας εξηγήσει τις ζυμώσεις που γίνονται στο νησί από το 2016.
Η δήμαρχος Μαρία Καμμά-Αλειφέρη είναι ένας άνθρωπος παθιασμένος με τις αρμοδιότητες του. Όχι με την ιδιότητα της. Με αυτά που καλείται να κάνει βάσει της ιδιότητας. Δεν την υποκινεί ο τίτλος της δημάρχου. Την παρακινούν όλα αυτά που μπορεί να προσφέρει ένας δήμαρχος στον λαό του με τη στήριξη τους. Κι ας έχει να αντιμετωπίσει όπως μας λέει απειλές για τη ζωή της.
Το πρόγραμμα της με τους πρόσφυγες, αλλά και με τις καθαρές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας δεν θα έφταναν σε αυτό το στάδιο αν δεν είχε άγαστη συνεργασία και απόλυτη ειλικρίνεια με τους κατοίκους της Τήλου.
Αυτά τα δύο προγράμματα δυνάμωσαν τη φωνή της και του νησιού στο εξωτερικό, με το BBC να κάνει αφιέρωμα στο «πιο φιλόξενο μέρος της Ευρώπης» και έναν δήμο της Γενεύης να προσφέρει οικονομική βοήθεια για να καλύψει τα έξοδα του σχεδίου για τους πρόσφυγες.
Κι εγώ γι΄αυτά τα δύο, σπουδαία κατά τη γνώμη μου, προγράμματα τη ρώτησα. Ίσως να μη μπόρεσα να διατηρήσω αντικειμενικότητα λόγω αυτής της πεποίθησης μου. Δεν πειράζει. Κρατήστε εσείς αυτό που κρίνετε ως σημαντικό σύμφωνα με τις αντιλήψεις σας. Αυτή είναι άλλωστε κι η ομορφιά.
– Πώς ξεκίνησε αυτή η κίνηση προς τους πρόσφυγες για να συμβάλλουν στην αναβίωση του πρωτογενούς τομέα της Τήλου, πώς εξελίχθηκε και σε τι κατάσταση βρίσκεται τώρα;
Εμείς εδώ στην Τήλο καταλάβαμε από νωρίς ότι πρέπει να εκμεταλλευτούμε το προσφυγικό. Πέρα από το ανθρωπιστικό κομμάτι, καταλάβαμε ότι δεν έχουμε να κάνουμε με απειλή. Ήταν μια ευκαιρία για εμάς. Παράλληλα με το πρόγραμμα ΕΣΤΙΑ που είχαμε στο νησί μέχρι πρότινος από την Ύπατη Αρμοστεία και το Solidarity Now, δημιουργήσαμε τις προϋποθέσεις για να μείνουν αυτοί οι άνθρωποι στην Τήλο.
Το ήθελαν κι οι ίδιοι. Το πρόβλημα ήταν ότι είχαν δουλειά μόνο το καλοκαίρι και συνήθως περιστασιακά. Ήταν μια ευκαιρία, αφού είχαμε βρει και τα εργατικά χέρια, μαζί με τους ντόπιους να αναβιώσουμε τον πρωτογενή τομέα στο νησί. Αυτή η ιδέα που την είχαμε προτείνει στην Ύπατη Αρμοστεία και τη ΜΚΟ, την ξεκινήσαμε πριν 2 χρόνια. Αρχικά την αγκάλιασαν, όμως πλέον δεν κάνουν τίποτα. Πήραν και τους πρόσφυγες από το νησί και πλέον δεν έχουμε κανένα.
Τον περασμένο Οκτώβριο μας έστειλε επιστολή η Ύπατη Αρμοστεία όπου μας έλεγε διάφορους λόγους που θα σταματήσει το πρόγραμμα. Όταν επικοινώνησα με το Solidarity Now, ύστερα από παρατεταμένες προσπάθειες να μιλήσω με την Αρμοστεία, που απέβησαν άκαρπες, μου είπε η κυρία Λυμπεράκη ότι οι χορηγοί του προγράμματος αποφάσισαν ότι είναι ασύμφορο όλο αυτό. Μιλάμε τώρα για μια ΜΚΟ που ξεκίνησε με 18 άτομα και τώρα έχει 350.
– Οι πρόσφυγες που βρέθηκαν στην Τήλο, έβλεπαν το νησί και κατ΄επέκταση την Ελλάδα ως ενδιάμεσο σταθμό ή ήθελαν να μείνουν;
Τους ανθρώπους που φέραμε στο νησί τους φέραμε από αλλού. Από άλλα νησιά όπου ζούσαν σε άσχημες καταστάσεις. Οι περισσότεροι έβλεπαν την Ελλάδα ως ενδιάμεσο σταθμό. Τον περασμένο Φλεβάρη βέβαια ένας Σύρος έφυγε με την οικογένεια του για τη Γερμανία και τώρα ετοιμάζεται να επιστρέψει στην Τήλο γιατί δεν μπορεί να ζήσει σε αυτές τις συνθήκες.
Εκεί υπάρχει αυστηρός έλεγχος και κριτήρια για να τους αποδεχτούν. Εδώ υπερισχύει ακόμα το ανθρωπιστικό πρώτα. Έδωσε μάλιστα και μια συνέντευξη ο άνθρωπος, ενώ μου στέλνει σχεδόν κάθε μέρα μηνύματα.
Αυτός και η οικογένεια του θα έμπαιναν στην ΚοινΣΕΠ, η οποία δεν έχει ενεργοποιηθεί ακόμα μετά την αποχώρηση των προσφύγων. Οι δραστηριότητες της ΚοινΣΕΠ δεν θα είναι μόνο τα ζώα, το τυροκομείο κτλ . Έχουμε βάλει βιολογικές καλλιέργειες, αρωματικά φυτά και βότανα, αλλά ο μεγάλος μας στόχος είναι να κάνουμε μεταποίηση.
Θέλουμε να δημιουργήσουμε προϊόντα ΠΟΠ από την Τήλο και να τα εξάγουμε. Έχουμε καταθέσει ήδη αυτή την πρόταση στο Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής και στο Εσωτερικών, με τον υπουργό να μου εγγυάται προσωπικά βοήθεια σε αυτή την προσπάθεια.
Αυτό που περιμένουμε είναι να χρηματοδοτηθεί η αναπτυξιακή του δήμου, γιατί δεν είναι ανάγκη να κρεμόμαστε από τις ΜΚΟ συνέχεια. Πρέπει να διαχειριζόμαστε μόνοι μας τα του οίκου μας. Βρισκόμαστε σε διαδικασία αξιολόγησης αυτή τη στιγμή και περιμένουμε το πράσινο φως για να υλοποιήσουμε την ένταξη.
– Δεν χρειάζεται να είναι κανείς ειδικός για να αντιληφθεί ότι μικρός πληθυσμός σημαίνει ελλείψεις σε πολλά βασικά αγαθά, άρα η τόνωση του με τους πρόσφυγες θα «απάλυνε» κάπως τις δυσκολίες. Αυτό αποτέλεσε το όχημα σας για να πείσετε τους διστακτικούς και τους αντιδραστικούς στο πλάνο σας;
Το κυριότερο πρόβλημα μας εδώ στο νησί είναι το θέμα της υγείας, με γιατρό που θα είναι ειδικευμένος κι όχι απλά να κάνει το αγροτικό του και το έτερο είναι της συγκοινωνίας, της ακτοπλοΐας. Ακόμα και τις διασώσεις προσφύγων τις κάναμε με ό,τι διέθετε ο καθένας. Δεν είχαμε καν σκάφος του λιμενικού.
Στην αρχή, όταν ξεκίνησαν οι εισροές, που υπήρχε και μια λανθασμένη προβολή από τα ΜΜΕ, είχαμε κάποιους, πολύ λίγους, αντιδραστικούς. Είχαμε κάποιους δημοτικούς συμβούλους που ήταν επιφυλακτικοί. Όχι με ρατσιστικό τρόπο, αλλά με τη λογική του πως θα μπορέσουν να επιβιώσουν οι πρόσφυγες σε αυτό το νησί, αν θα ενσωματωθούν με τους υπόλοιπους. Η κυριότερη ένσταση αν θέλετε, ήταν να μην έχουμε πρόσφυγες περισσότερους από τους ντόπιους.
– Είμαι της άποψης ότι πέραν του πληθυσμιακού ζητήματος, η παρουσία των προσφύγων, έστω και με αυτόν τον τρόπο, είναι μια ευκαιρία και για εκείνους και για τον τόπο υποδοχής να ενσωματωθούν και σε επίπεδο γλώσσας, ίσως και κουλτούρας, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι σβήνουμε τον πολιτισμό τους. Περισσότερο σαν μια διάνθιση. Επιπλέον, ίσως κάποια στιγμή να δώσουν μίνι λύση στο δημογραφικό πρόβλημα της χώρας. Το είδατε κι εσείς έτσι;
Το πρόγραμμα ΕΣΤΙΑ που πήραμε από την Ύπατη Αρμοστεία στόχευε ακριβώς στο να εκπαιδεύσει, να μάθει την ελληνική στα μικρά παιδιά, είχε σεμινάρια επαγγελματικής κατάρτισης και πολλά ακόμα. Είχαμε τον προπονητή της ποδοσφαιρικής ομάδας και έπαιρνε τα παιδιά και έπαιζαν μαζί τους. Μια κοπέλα τους πήγαινε σε όλα τα πολιτιστικά δρώμενα για να έρθουν σε επαφή με τους ντόπιους.
Για τις παραπάνω αμφιβολίες των ντόπιων βάλαμε κάποιους όρους. Το κέντρο μας έχει χωρητικότητα για 10 οικογένειες. Γύρω στα 60 άτομα. Ένας αριθμός καλής αναλογίας σε σχέση με τους 400 μόνιμους κατοίκους.
Ο δεύτερος όρος ήταν να μας φέρουν μόνο μία εθνότητα στη λογική ότι υπάρχουν κάποιες εθνότητες που οι χώρες τους έχουν χρόνια κόντρα. Έχουμε δει κι εμπειρικά ότι τα μεγάλα κέντρα φιλοξενίας έχουν δημιουργήσει προβλήματα και στους πρόσφυγες και στις τοπικές κοινωνίες. Ο τρίτος όρος μας ήταν να πρόκειται για οικογένειες.
Είμαστε ο μοναδικός δήμος στην Ελλάδα, ου μην και στην Ευρώπη, που ζητήσαμε ομόφωνα μέσω του διοικητικού συμβουλίου πρόσφυγες στο νησί για να τους δώσουμε μια καλύτερη επιλογή, να τους βοηθήσουμε και να βοηθηθούμε σε αυτό το πλάνο της ανασύνταξης του πρωτογενούς τομέα.
Εμείς δεν τους θέλουμε για να τους εκμεταλλευτούμε, γιατί κατανοώ ότι μπορεί να φανεί έτσι. Θέλουμε να τους δώσουμε εφόδια που θα χρησιμεύσουν και σε μας και την ευκαιρία να κάνουν στο μέλλον και μια δική τους επιχείρηση. Να αγοράσουν το δικό τους σπίτι αν θες.
Εμείς έχουμε ούτως ή άλλως παιδιά από άλλες χώρες, βαλκανικές ως επί το πλείστον, που ήρθαν εδώ μικρά και έγιναν αριστούχοι, διέπρεψαν και πλέον δεν αποτελούν διακριτό τμήμα του πληθυσμού μας. Είναι άνθρωποι της Τήλου, όχι οικονομικοί μετανάστες.
– Ποιες είναι οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας δήμαρχος σε μέρη σαν την Τήλο;
Ο δήμαρχος σε μέρη όπως η Τήλος δεν είναι πολιτικός. Είναι υπηρέτης των ανθρώπων του και οφείλει σε αυτούς να αγωνίζεται κάθε μέρα για να λύσει και το παραμικρό τους πρόβλημα. Ακόμα κι αυτό που φαίνεται ευτελές σε αιρετούς σε μεγάλες πόλεις, στην Τήλο είναι υποχρέωση του δημάρχου.
– Να σας πω και στο έτερο θέμα που αφορά το νησί, ένα θέμα που χωρίς υπερβολή το έκανε διάσημο σε όλη την Ευρώπη. Τι είναι το Τήλος Project, πώς καταφέρατε να το αγκαλιάσει η τοπική κοινωνία και τι μπορούμε να περιμένουμε στο μέλλον;
Αυτό που πρέπει να καταλάβουν όλοι όσοι βρίσκονται στη θέση μου είναι ότι αν δεν κάνεις συνένοχο την τοπική κοινωνία, δεν θα καταφέρεις τίποτα. Αν η κοινωνία δεν κατανοήσει τους στόχους σου και τι ακριβώς πας να κάνεις, θα τους βρεις απέναντι σου. Οπότε αν ο κόσμος εδώ στην Τήλο δεν κατανοούσε τα οφέλη από αυτό, δεν θα προχωρούσε τίποτα.
Η Τήλος είναι ένα νησί που ανήκει στις περιοχές Natura 2000. Ενεργειακά καλυπτόμαστε σε επίπεδο ηλεκτρισμού από την Κω με ένα υποβρύχιο καλώδιο που πάει από κει στη Νίσυρο κι από τη Νίσυρο σε μας. Αντιλαμβάνεται κανείς ότι μια ζημιά στο καλώδιο στην Κω αφήνει τρία νησιά χωρίς ρεύμα.
Είχαμε λοιπόν πολλές διακοπές ρεύματος. Ακόμα χειρότερα, είχαμε αυξομειώσεις στην τάση. Αποτέλεσμα αυτού να καταστραφούν πάμπολλες ηλεκτρικές συσκευές σε σπίτια και επιχειρήσεις. Αυτά τα προβλήματα μειώθηκαν κατά πάρα πολύ από τη στιγμή που ξεκίνησε το Τήλος Project.
Με τις μπαταρίες που έχουν τοποθετήσει, αν γίνει ξανά κάποια διακοπή, η Τήλος θα μπορεί να καλυφθεί ενεργειακά από τον αέρα και τον ήλιο για 15-18 ώρες. Ήρθε η MassAmerican Energy για να ενεργοποιούνται οι μπαταρίες και να δίνουν ενέργεια στο νησί. Δημιουργήσαμε τα έξυπνα δίκτυα σε σπίτια και επιχειρήσεις.
Τοποθετήσαμε μετρητές στον χώρο μας και μέσα από ένα tablet βλέπουμε ακριβώς τι κατανάλωση κάνει κάθε ηλεκτρική συσκευή. Γνωρίζουμε πότε είναι η κατάλληλη στιγμή να κάνουμε κάποια δουλειά όπως να βάλουμε πλυντήριο, σε σχέση με το ενεργειακό φορτίο που υπάρχει στο νησί.
Αν δηλαδή πάω να ανάψω θερμοσίφωνα ταυτόχρονα με άλλους 200 ανθρώπους, ο μετρητής μου προτείνει να μην το κάνω και να προτιμήσω μια άλλη στιγμή. Αυτό είναι με απλά λόγια το πρόγραμμα Τήλος.
Από αυτό το πρόγραμμα το νησί μας έχει πάρει τεράστια διαφήμιση, την οποία αν την πληρώναμε θα μας έτρωγε έναν ολόκληρο προϋπολογισμό. Ήδη δηλαδή βλέπουμε τα οφέλη αυτής της μεταστροφής στην ενέργεια. Ακουστήκαμε στα πέρατα του κόσμου και ο τουρισμός μας αυξήθηκε και ποσοτικά και ποιοτικά.
Αυτά θέλω και καλό είναι να ακουστούν στα δύσπιστα ώτα άλλων περιοχών που πιστεύουν ότι η οριστική διακοπή των ενεργειακών επιλογών του σήμερα θα φέρει μεγαλύτερη δυσχέρεια οικονομικά. Το ακριβώς αντίθετο θα συμβεί.
Και το τονίζω αυτό γιατί κάθε τόπος θα πρέπει να φροντίσει μόνος του για αυτό. Δεν είμαστε της λογικής η Τήλος να γίνει πάροχος άλλων περιοχών. Δεν στοχεύουμε σε εμπορευματοποίηση. Το θέλουμε για να προστατεύσουμε το νησί μας και το φυσικό περιβάλλον. Τα έξοδα γι΄αυτή την αλλαγή δεν είναι πολλά. Τα έσοδα είναι πολλά.