Λίστες: από τις πιο σπάνιες εξαρτήσεις, από τις πιο ακλόνητες εμμονές. Υπάρχουν άνθρωποι που είναι τρελοί και παλαβοί με τις λίστες, που θα μπορούσαν να κάνουν λίστες για το οτιδήποτε. Και στην κορυφή αυτής της ιδιότυπης κατηγορίας ανθρώπων είναι οι κινηματογραφόφιλοι.
Αν βάλεις δυο φανατικούς του κινηματογράφου να συζητάνε μεταξύ τους είναι ικανοί να σκεφτούν άπειρες λίστες: οι 10 καλύτερες ταινίες της τάδε χρονιάς, οι 10 καλύτερες ταινίες τον δείνα πρωταγωνιστή, τα καλύτερα φιλμ από αυτό το είδος, τα αντίστοιχα καλύτερα από το άλλο είδος. Οι λίστες που μπορεί να φτιάξει το μυαλό ενός κινηματογραφόφιλου είναι σαν το σύμπαν: άπειρες.
Στην κορυφή αυτών των λιστών φυσικά στέκει η κατηγορία «καλύτερες ταινίες ενός αιώνα». Και μπορεί ο 21ος αιώνας να έχει πάρα πολλά χρόνια ακόμα πριν τελειώσει αλλά οι κριτικοί κινηματογράφου δεν μπορούν να αντισταθούν και ήδη κάνουν τις λίστες τους. Και το BBC είπε να εκμεταλλευτεί λίγο αυτή την κατάσταση και να την οργανώσει.
177 κριτικοί κινηματογράφου από 36 διαφορετικές χώρες του κόσμου έλαβαν μέρος στη μεγάλη διαδικασία και μέσω των ψήφων τους ανακήρυξαν τις 100 καλύτερες ταινίες του 21ου αιώνα μέχρι στιγμής. Και στην κορυφή αυτής της λίστας βρέθηκε ένα φιλμ μυστηριώδες, δύσκολο αλλά γοητευτικό και πολύ, μα πάρα πολύ σκοτεινό.
Το «Οδός Μαλχόλαντ» του Ντέιβιντ Λιντς, που το 2002 τρέλανε το πιο απαιτητικό φεστιβάλ ταινιών του κόσμου, αυτό των Καννών και για το οποίο τυχαία, γράψαμε διάφορα αποθεωτικά πράγματα πρόσφατα, αποτελεί για τους κριτικούς που έλαβαν μέρος σε αυτή τη ψηφοφορία την καλύτερη ταινία του αιώνα που διανύουμε.
Είναι μάλλον αναμενόμενο: ο Λιντς υπέγραψε μια ταινία που πολύ απλά δεν γίνεται να φύγει από το μυαλό σου. Μένει εκεί, «κατασκηνώνει» και σε «εκβιάζει» με τις υπνωτιστικές της εικόνες και την χιτσκοκική της ατμόσφαιρα να την σκέφτεσαι ξανά και ξανά. Τελικά, είτε το θες είτε όχι την ξαναβλέπεις, όσο βάσανο και αν έμοιαζε αρχικά να την ξαναδείς. Και μετά την ξαναβλέπεις. Και τελικά, σχεδόν νομοτελειακά αναβαθμίζεται στο κεφάλι σου, μετουσιώνεται σε αριστούργημα. Και αυτό ανεξάρτητα από την αρχική εντύπωση που είχες για αυτή.
Πρόκειται για έναν αληθινό κινηματογραφικό άθλο: ο Λιντς κατάφερε να δημιουργήσει κάτι που επαναπροσδιορίζει τόσο την έννοια της διαχρονικότητας στο σινεμά όσο και εκείνη της κινηματογραφικής αφήγησης. Κανείς δημιουργός, ούτε καν ο ίδιος ο Λιντς, δεν κατάφερε ποτέ ξανά να γυρίσει κάτι παρόμοιο. Συνεπώς, η πρωτιά του «Οδός Μαλχόλαντ» σε αυτή τη λίστα είναι λογική. Όχι διότι είναι απαραίτητα η καλύτερή της -αυτό άλλωστε είναι υποκειμενικό- αλλά διότι η επίδραση του φιλμικού κατορθώματος του Λιντς είναι -αντικειμενικότατα- ασύλληπτα υψηλή.
Αξίζει να σημειωθεί πως διάφορες φήμες θέλουν τον «Κυνόδοντα», τον «Αστακό» και τον «Θάνατο του Ιερού Ελαφιού» του Λάνθιμου να «προσπαθεί» αλλά τελικά να μην μπαίνει στη κατοστάδα. Διάφοροι κριτικοί ψήφισαν τις ταινίες του Έλληνα δημιουργού, που με τη σειρά του έχει δημιουργήσει μια ολόκληρη σχολή στο σινεμά αλλά οι ψήφοι δεν ήταν αρκετές.
Είναι δεδομένο πάντως πως σε πάρα πολλές από τις άπειρες λίστες με ταινίες που κάθε μέρα φτιάχνονται από τους κριτικούς κινηματογράφου σε όλο τον κόσμο, οι δημιουργίες του Λάνθιμου κατέχουν περίοπτη θέση. Και ίσως, αν σε μερικά χρόνια επαναληφθεί μια τέτοια ψηφοφορία, οι ταινίες του να έχουν «ωριμάσει» περισσότερο στις συνειδήσεις των σινεφίλ και να τις δούμε στην τελική λίστα.
Για τα πρακτικά, η επίμαχη 100άδα έχει ως εξής:
100. Toni Erdmann (Maren Ade, 2016)
100. Requiem for a Dream (Darren Aronofsky, 2000)
100. Carlos (Olivier Assayas, 2010)
99. The Gleaners and I (Agnès Varda, 2000)
98. Ten (Abbas Kiarostami, 2002)
97. White Material (Claire Denis, 2009)
96. Finding Nemo (Andrew Stanton, 2003)
95. Moonrise Kingdom (Wes Anderson, 2012)
94. Let the Right One In (Tomas Alfredson, 2008)
93. Ratatouille (Brad Bird, 2007)
92. The Assassination of Jesse James by the Coward Robert Ford (Andrew Dominik, 2007)
91. The Secret in Their Eyes (Juan José Campanella, 2009)
90. The Pianist (Roman Polanski, 2002)
89. The Headless Woman (Lucrecia Martel, 2008)
88. Spotlight (Tom McCarthy, 2015)
87. Amélie (Jean-Pierre Jeunet, 2001)
86. Far From Heaven (Todd Haynes, 2002)
85. A Prophet (Jacques Audiard, 2009)
84. Her (Spike Jonze, 2013)
83. A.I. Artificial Intelligence (Steven Spielberg, 2001)
82. A Serious Man (Joel and Ethan Coen, 2009)
81. Shame (Steve McQueen, 2011)
80. The Return (Andrey Zvyagintsev, 2003)
79. Almost Famous (Cameron Crowe, 2000)
78. The Wolf of Wall Street (Martin Scorsese, 2013)
77. The Diving Bell and the Butterfly (Julian Schnabel, 2007)
76. Dogville (Lars von Trier, 2003)
75. Inherent Vice (Paul Thomas Anderson, 2014)
74. Spring Breakers (Harmony Korine, 2012)
73. Before Sunset (Richard Linklater, 2004)
72. Only Lovers Left Alive (Jim Jarmusch, 2013)
71. Tabu (Miguel Gomes, 2012)
70. Stories We Tell (Sarah Polley, 2012)
69. Carol (Todd Haynes, 2015)
68. The Royal Tenenbaums (Wes Anderson, 2001)
67. The Hurt Locker (Kathryn Bigelow, 2008)
66. Spring, Summer, Fall, Winter…and Spring (Kim Ki-duk, 2003)
65. Fish Tank (Andrea Arnold, 2009)
64. The Great Beauty (Paolo Sorrentino, 2013)
63. The Turin Horse (Béla Tarr and Ágnes Hranitzky, 2011)
62. Inglourious Basterds (Quentin Tarantino, 2009)
61. Under the Skin (Jonathan Glazer, 2013)
60. Syndromes and a Century (Apichatpong Weerasethakul, 2006)
59. A History of Violence (David Cronenberg, 2005)
58. Moolaadé (Ousmane Sembène, 2004)
57. Zero Dark Thirty (Kathryn Bigelow, 2012)
56. Werckmeister Harmonies (Béla Tarr, director; Ágnes Hranitzky, co-director, 2000)
55. Ida (Paweł Pawlikowski, 2013)
54. Once Upon a Time in Anatolia (Nuri Bilge Ceylan, 2011)
53. Moulin Rouge! (Baz Luhrmann, 2001)
52. Tropical Malady (Apichatpong Weerasethakul, 2004)
51. Inception (Christopher Nolan, 2010)
50. The Assassin (Hou Hsiao-hsien, 2015)
49. Goodbye to Language (Jean-Luc Godard, 2014)
48. Brooklyn (John Crowley, 2015)
47. Leviathan (Andrey Zvyagintsev, 2014)
46. Certified Copy (Abbas Kiarostami, 2010)
45. Blue Is the Warmest Color (Abdellatif Kechiche, 2013)
44. 12 Years a Slave (Steve McQueen, 2013)
43. Melancholia (Lars von Trier, 2011)
42. Amour (Michael Haneke, 2012)
41. Inside Out (Pete Docter, 2015)
40. Brokeback Mountain (Ang Lee, 2005)
39. The New World (Terrence Malick, 2005)
38. City of God (Fernando Meirelles and Kátia Lund, 2002)
37. Uncle Boonmee Who Can Recall His Past Lives (Apichatpong Weerasethakul, 2010)
36. Timbuktu (Abderrahmane Sissako, 2014)
35. Crouching Tiger, Hidden Dragon (Ang Lee, 2000)
34. Son of Saul (László Nemes, 2015)
33. The Dark Knight (Christopher Nolan, 2008)
32. The Lives of Others (Florian Henckel von Donnersmarck, 2006)
31. Margaret (Kenneth Lonergan, 2011)
30. Oldboy (Park Chan-wook, 2003)
29. WALL-E (Andrew Stanton, 2008)
28. Talk to Her (Pedro Almodóvar, 2002)
27. The Social Network (David Fincher, 2010)
26. 25th Hour (Spike Lee, 2002)
25. Memento (Christopher Nolan, 2000)
24. The Master (Paul Thomas Anderson, 2012)
23. Caché (Michael Haneke, 2005)
22. Lost in Translation (Sofia Coppola, 2003)
21. The Grand Budapest Hotel (Wes Anderson, 2014)
20. Synecdoche, New York (Charlie Kaufman, 2008)
19. Mad Max: Fury Road (George Miller, 2015)
18. The White Ribbon (Michael Haneke, 2009)
17. Pan’s Labyrinth (Guillermo Del Toro, 2006)
16. Holy Motors (Leos Carax, 2012)
15. 4 Months, 3 Weeks and 2 Days (Cristian Mungiu, 2007)
14. The Act of Killing (Joshua Oppenheimer, 2012)
13. Children of Men (Alfonso Cuarón, 2006)
12. Zodiac (David Fincher, 2007)
11. Inside Llewyn Davis (Joel and Ethan Coen, 2013)
10. No Country for Old Men (Joel and Ethan Coen, 2007)
9. A Separation (Asghar Farhadi, 2011)
8. Yi Yi: A One and a Two (Edward Yang, 2000)
7. The Tree of Life (Terrence Malick, 2011)
6. Eternal Sunshine of the Spotless Mind (Michel Gondry, 2004)
5. Boyhood (Richard Linklater, 2014)
4. Spirited Away (Hayao Miyazaki, 2001)
3. There Will Be Blood (Paul Thomas Anderson, 2007)
2. In the Mood for Love (Wong Kar-wai, 2000)
1. Mulholland Drive (David Lynch, 2001)