Ακόμη και 2.500 χρόνια (σύμφωνα με κάποιες θεωρίες) θα χρειαστεί να γυρίσει κανείς πίσω στο παρελθόν για να βρει τις ρίζες της «σφυριάς». Της γλώσσας που αντί για λέξεις χρησιμοποιεί σφυρίγματα και ομιλείται κατά βάση σε ένα χωριό της Εύβοιας από μια χούφτα ανθρώπων ο αριθμός των οποίων μετριέται στα δάχτυλα των δύο χεριών.
Ο έξω κόσμος έμαθε για την ύπαρξή της μόλις τον Μάρτιο του 1969 όταν σωστικά συνεργεία έφτασαν μέχρι τα δύσβατα σημεία στο όρος Όχη, στην προσπάθειά τους να εντοπίσουν τον πιλότο ενός αεροπλάνου που είχε συντριβεί. Οι διασώστες άκουσαν τα σφυρίγματα να αντηχούν στις πλαγιές του βουνού και σύντομα αντιλήφθηκαν ότι δεν ήταν πουλιά, όπως αρχικά εκτίμησαν, αλλά βοσκοί οι οποίοι συνομιλούσαν με αυτόν τον τρόπο. Μιλούσαν την «σφυριά», μια μοναδική «διάλεκτο» που συναντά κανείς κατά κύριο λόγο στο χωριό της Αντιάς, αλλά και στα κοντινά Σιμικούκι και Ευαγγελισμό.
Σήμερα οι γλωσσολόγοι κάνουν λόγο για 7-8 δεκάδες τέτοιες γλώσσες σε ολόκληρο τον πλανήτη, όπου οι κάτοικοι έχουν αντικαταστήσει τις λέξεις και τα γράμματα με σφυρίγματα. Αντίστοιχες καταγράφονται σε διαφορετικούς πολιτισμούς, όπως για παράδειγμα στα Κανάρια Νησιά, στο νότιο Μεξικό ή στο δάσος του Αμαζονίου στην Βραζιλία. Ο μόνος κρίκος που συνδέει αυτά τα μέρη δεν είναι άλλος από το γεγονός ότι πρόκειται για περιοχές δύσβατες, συνήθως ορεινές και σε κάθε περίπτωση απομονωμένες. Ειδικά σε εποχές δίχως οδικό δίκτυο και τηλέφωνα ή άλλους σύγχρονους τρόπους επικοινωνίας και επαφής, αναπτύχθηκε αυτή η μέθοδος προκειμένου οι κάτοικοί τους να μπορούν να μεταφέρουν με ταχύτητα πληροφορίες για πράγματα όπως ο καιρός ή κάποιος ενδεχόμενος κίνδυνος.
Αυτό συμβαίνει διότι όπως τονίζουν οι επιστήμονες, με τα σφυρίγματα ο ήχος μπορεί να ταξιδέψει σε πολύ μεγαλύτερες αποστάσεις συγκρινόμενος με απλές φωνές. Για την ακρίβεια, 10 φορές παραπάνω, καλύπτοντας ακόμη και απόσταση τεσσάρων χιλομέτρων, Αυτό συμβαίνει διότι ένας ικανός «σφυριχτής» μπορεί να πιάσει ένταση 120 ντεσιμπέλ, υψηλότερη δηλαδή και από κόρνα αυτοκινήτου, ενώ αυτοί οι ήχοι εκπέμπονται σε συχνότητες μεταξύ 1-4 kHz που είναι πάνω από τον τόνο και το επίπεδο της έντασης των ήχων του φυσικού περιβάλλοντος.
Για την προέλευση της «σφυριάς» στην Εύβοια έχουν διατυπωθεί διάφορα σενάρια σχετικά με την προέλευσή της, χωρίς βέβαια να μπορεί να αποδειχθεί καμία. Μία από αυτές τοποθετεί την απαρχή της πριν από 2.500 ολόκληρα χρόνια υποστηρίζοντας ότι μετά την ναυμαχία της Σαλαμίνας ορισμένοι Πέρσες στρατιώτες που βρίσκονταν στην Κάρυστο εγκαταλείφθηκαν εκεί από τους συντρόφους του τράπηκαν σε άτακτη φυγή. Ενσωματώθηκαν με τους ντόπιους πληθυσμούς και τους μύησαν στην τέχνη του σφυρίγματος την οποία γνώριζαν οι ίδιοι.
Άλλη θεωρία παρουσιάζει ως πρώτους διδάξαντες της γλώσσας Θράκες από τα υψώματα του Αίνου τους οποίους μετέφεραν στην Εύβοια ως αιχμαλώτους οι Ενετοί στα μέσα του 15ου αιώνα, ενώ ορισμένοι πιστεύουν ότι οι σημερινοί κάτοικοι είναι απόγονοι Δωριέων και οι ίδιοι ανέπτυξαν αυτήν την τεχνική.
Όπως και να έχει, η ουσία είναι ότι αυτή η μοναδική διάλεκτος για τα ελληνικά δεδομένα και σπάνια για ολόκληρο τον πλανήτη απειλείται με εξαφάνιση. Στο χωριό της Αντιάς οι πληθυσμοί έχουν συρρικνωθεί, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να μην ξεπερνούν τα 30-35 άτομα. Εξ αυτών μόνο 6 φέρονται να κατανοούν και να γνωρίζουν την «σφυριά» και εφόσον φύγουν από την ζωή δεν θα μείνει κανένας για να μεταλαμπαδεύσει τις μοναδικές γνώσεις του, αφού παιδιά στα χωριά δεν υπάρχουν πια…
Το 2010 ο 69χρονος τότε Παναγιώτης Τζαναβάρης δημιούργησε τον Πολιτιστικό Οργανισμό της Αντιάς προκειμένου οι παλαιότεροι να παραδίδουν μαθήματα στους νεότερους για την διάλεκτο, ενώ πριν μερικά χρόνια το χωριό επισκέφθηκε ομάδα γλωσσολόγων από τα πανεπιστήμια Yale και Harvard προκειμένου να καταγράψουν τα σφυρίγματα για τις επόμενες γενιές, με την ελπίδα ότι δεν θα χαθεί αυτή η ιδιαίτερη πολιτιστική κληρονομιά.